ويژه نامه

يادمان استاد خسروشاهي رحمت الله عليه
يادمان استاد خسروشاهي رحمت الله عليه

تبليغات

روابط تاريخي ـ فرهنگي ايران و مصر

تاريخ : 1388/10/17
موضوع مقاله : تاريخي ,

در همين  دوران  بود كه  عبده  رساله  « نيچريه »10  را  با همكاري  ابوتراب  ـ شاگرد ايراني  سيد به  عربي  ترجمه  و با مقدمه  مشروحي  در قاهره  چاپ  مي كند.
هدف  دوم  سيد از ارائه  درس هاي  عمومي ، بيداري  مردم  مصر و نقد حكومت  استبدادي   و افشاي  مظالم  استعمار بود. سيد به  صراحت  از اشغال  كشورهاي  اسلامي  مغرب ، تونس  و الجزاير به  دست  فرانسه  و اشغال  مصر و سودان  و ديگر بلاد اسلامي  به  دست  انگلستان  به  شدت  انتقاد مي كرد و درهمين  راستا سرانجام  « حزبي  الوطني »  را در مصر تأسيس  كرد كه  مرحوم  « سيد محمد رشيد رضا» در كتاب  « تاريخ  الاستاد الامام »، از آن  به  نام  الحزب  الوطني  الحر ياد مي كند.
 سيد جمال  از تدريس  علوم  الازهري  و غير حوزوي ، دو هدف  داشت :
 اول - بيداري  طلاب  و روشن  شدن  اذهان  الازهريان  بود،
دوم -  بيداري  مردم  مصر و نقد حكومت  استبدادي  و افشاي  مظالم  استعمار
به  هر حال  نقش  سيد در تحول  الازهر، بيداري  مردم  مصر و آگاهي  سياستمداران ، روشن  است ، اما اين  حركت  بدون  همكاري  و همدلي  طرف  مصري  شيخ  محمد عبده  و ديگران  هرگز امكان  پذير نبود و به  همين  دليل  سرانجام  رجال  حكومت  مصر به  درخواست  انگليس  سيد  را از مصر اخراج  كردند، ولي  او به  پاريس  رفت  و « العروة  الوثقي » را با همكاري  شيخ  محمدعبده  منتشر ساخت  كه  خود داستان  جداگانه اي  دارد.11
 
تقريب  بين  مذاهب
مورد ديگري  كه  اهميت  خاصي  در جهان  داشته  و دارد، مسأله  پيدايش « دارالتقريب  بين  المذاهب  الاسلاميه » در مصر است . مرحوم  شيخ  محمود شلتوت  در قصه  التقريب  به  تفصيل  در اين  باره  بحث  كرده  است  و اين  رساله شيخ  در فصلنامه  « رسالة  الاسلام » آمده  و بعد به  طور مستقل  چاپ  شده است  استاد محمد تقي  قمي  يك  شيخ  ايراني  بود كه  ظاهراً براي  انجام  امورفرهنگي  از سوي  دولت  ايران  به  مصر اعزام  شده  بود، اما او با الازهر تماس  مي گيرد. نتيجه  اين  تلاش  آشنايي  با شيوخ  بزرگواري  چون  شيخ  عبدالمجيد سليم ، شيخ  محمود شلتوت ، شيخ  محمد فحام ، شيخ  محمد ابوزهره ، شيخ  محمد غزالي  و شيخ  حسن  البناء و ديگران  است .
و اين  گونه ، دارالتقريب  پيدايش  يافت . دوره  كامل  15 ساله  « رساله  الاسلام  قاهره » ـ كه  از سوي  مجمع  التقريب  تهران ، به  طور كامل  تجديد چاپ  شده است ، تاريخ  اين  حركت  اصلاحي  ايراني  ـ مصري  را نشان  مي دهد.
بي  ترديد اگر همكاري  علماي  بزرگ  مصر و ايران  ( مانند مرحوم  آيت  الله بروجردي ) نبود، شيخ  قمي  به  تنهايي  قادر به  كاري  نبود. در نتيجه  همين كوشش ها و تعاون  بود كه  سرانجام  فتواي  معروف  شيخ  محمود شلتوت :« يجوز التعبد به  مذهبي  الشيعه  كسائر المذاهب » صادر شد و بعد فقه  شيعه  در الازهر تدريس  شد و تفسير « مجمع  البيان » در قاهره  به  چاپ  رسيد و...
بي  ترديد اين  حركت  ايراني  ـ مصري ، در واقع  بسياري  از مشكلات  واختلافات  شيعه  و سني  در جهان  اسلام  را بر طرف  ساخت  و ما اگر امروزشاهد همزيستي  مسالمت آميز پيروان  همه  مذاهب  اسلامي  در بلاد اسلامي هستيم ، نتيجه  همكاري  علماي  مصري  ـ ايراني  است  و بايد اين  راه  باهمكاري  ايران  و مصر استمرار يابد.
 
ايران  و مصر و چالش  جهاني  شدن 
امروز ما با همكاري  مصر و ديگر كشورهاي  اسلامي  مي توانيم  قدرتمندانه  درمسأله  جهاني  شدن  موضع  بگيريم . پديدة  جهاني  شدن  بر خلاف  ظاهر زيبا وفريبنده ، ابعاد منفي  فراواني  دارد. جهاني  شدن . در واقع  آغاز دوران  پس  ازاستعمار است  مانند پسامدرنيسم  كه  به  دنبال  مدرنيسم  مطرح  شده  است !اصولاً واژه  جهاني  شدن  (Globalozation ) براي  نخستين  بار در آمريكا رواج  يافت  و هدف  ظاهري  آن  تعميم  هر چيزي  براي  همه  است ! پيش  از آن كه  به  تأثير جهاني  شدن  در عرصه هاي : فرهنگ ، اخلاق ، قوميت ها و مليت ها بپردازيم ،: به  پاره اي  از تأثيرات  جهاني  شدن  در عرصه  اقتصاد اشاره  مي كنيم .
اقتصاد دانان  بين  المللي  مي گويند كه  پنج  كشور: آمريكا، ژاپن ، فرانسه ، آلمان و انگلستان  172 شركت  از 200 شركت  چند مليتي  بزرگ  دنيا را در اختياردارند. اين  دويست  شركت  يا تراست  جهاني  كه  عملاً اقتصاد همه  دنيا را مي چرخاند، همچنان  در پي  آنند كه  سيطره  جهاني  خود را استحكام  بخشند. طبق  گزارش  سازمان  ملل  حجم  منابع  مالي  و نقدي  358 نفر از ثروتمندان  جهان  با حجم  منابع  مالي  دو ميليارد و نيم  انسان  برابر است ! به  عبارت  ديگر20 درصد ثروتمندان  جهان  80 درصد توليد خام  داخلي  در سطح  دنيا را به خود اختصاص  داده اند و از اين  رهگذر بر نفوذ و سيطره  خود بر فقراي  سرزمين  خود و كشورهاي  فقير و جهان  سوم  مي افزايد.
نتيجه  اين  ثروت  اندوزي  و افزون  طلبي  آن  است  كه  ميانگين  ثروت  در خود آمريكا در بين  سرمايه  داران  ـ بين  سال هاي  1975 تا 1995 ـ 60 درصد افزايش  يافته  است ، ولي  شمار كساني  كه  از اين  ثروت   در خود آمريكا بهره  مند مي شوند، حتي  از يك  درصد مردم  آمريكا كمتر است . يك  محقق  آمريكايي  اظهار نگراني  مي كند كه  طبقه  متوسط  آمريكا  به  سرعت  به  سوي  طبقه  جهان  سومي  پيش  مي رود.12
در فرانسه  نيز تنها 20 درصد فرانسوي ها 70 درصد ثروت  ملي  كشور را درانحصار دارند، در حالي  كه  20 درصد مردم  فقير فرانسه ، فقط  قادرند 6 درصد از ثروت  ملي  را مورد استفاده  قرار دهند. در ژاپن ، آلمان  و انگليس  نيز اوضاع   كم   و بيش  بر همين  منوال  است .  به  هر حال  پديده  جهاني  شدن  به  دنبال  تحقق  يك  جهان  انساني  تر، عادلانه  ترو سالم  تر نيست ، بلكه  اين  يك  ايدئولوژي  پر زرق  و برقي  است  كه  تحقق  خواسته ها  و اهداف  توسعه  طلبانه  خود  را دنبال  مي نمايد.
در اين  باره  چند جمله  از دكتر محمد عابد الجابري  را نقل  مي كنم . وي مي گويد: « اهداف  جهاني  شدن  روشن  است  جهاني  شدن  موجوديت هاي  سه  گانه : دولت ، ملت  و ميهن  را هدف  قرار داده  است . اگر اين  سه  موجوديت  را از ميان  برداريم ، چه  چيز باقي  مي ماند؟ آنچه  مي ماند، جايگزين  همه  موجوديت ها مي شود: امپراتوري   جهاني  يعني  شركت ها و مؤسسات   چند مليتي  كه  راه  اندازي ، جهت  دهي  و رهبري  جهان  را بر عهده  دارد و به  اين ترتيب  در همه  جا جايگزين  دولت  مي شود: « ايران  و مصر با روابط  بهتر وبيشتر در گروه  15 ـ كه  حالا بايد آن  را 16 يا 19 بناميم  مي توانند با قدرت  وتوان  مضاعف ، پديده  جهاني  شدن  را بررسي  كنند.
البته  از اين  مهم  تر بعد فرهنگي  و اخلاقي  پديده  جهاني  شدن  است : گسترش  ارتباطات ، ماهواره   و اينترنت  اگر چه  جنبه هاي  سودمندي  دارد، ولي  در اموراخلاقي ، جهان  را به  سوي  بحران  و انحطاط  وحشتناكي  پيش  مي برد! اين  امرچاره  انديشي  سريع  و فوري  مي طلبد كه  در اين  ميان  الازهر مصر با تاريخ  هزارساله  و حوزه  علميه  قم  با سابقه  پربار و درخشان  خود، وظيفه   دارند براي  مقابله  با آن ، راه  حل  مناسبي  ارايه  كنند.
 
ايران  و مصر و طرح  گفت  و گوي  تمدن ها
سال  گذشته  كنفرانسي  دربارة  نقش  تمدن هاي  مصر، ايران ، ايتاليا، و يونان  درتهران  برگزار شد. بي ترديد اين  قبيل  نشست ها در شناخت  گذشته  و تاريخ  تمدن ها سودمند است ، ولي  بايد توجه  كنيم  كه  گذشته  ما و تمدن  اسلامي ايران  و مصر سدي  است  مستحكم  كه  مي توانيم  به  آن  تكيه  كنيم . اما حركت  ما بايد  رو به  جلو باشد. 13 لازم  است  در شرايط  كنوني  براي  دنياي  امروزبشري ، طرحي  نو در اندازيم . تمدن  اسلامي  تكامل  بخش  تمدن هاي  پيشين است  و براي  مشكلات  حاضر در سطح  جهان  نيز مي تواند راه  حل  ارايه  نمايد.
طرح  گفت  و گوي  تمدن ها كه  توسط  آقاي  خاتمي  مطرح  شده  است ، در يك بخش  مي خواهد با يورش  فرهنگ  آمريكايي  و تسلط  آن  بر جهان ، مقابله  كند. پوشيده  نيست  كه  تمدن ها و فرهنگ هاي  متعددي  در جهان  وجود دارند كه  هر كدام  در شكل  گيري  شخصيت  مستقل  هر يك  از ملت هاي  جهان  نقش دارند، ولي  امروز ما شاهد آن  هستيم  كه  ملل  جهان  از روند تزريق  يك  نوع  فرهنگ  خاص  كه  به  شيوه هاي  گوناگون  تبليغاتي  و با استفاده  از فناوري  جديدارتباطات  انجام  مي گيرد، احساس  نگراني  مي كنند.
البته  منظور روند، آمريكايي  كردن  فرهنگ  و آداب  و رسوم  ملت هاست  كه  جهان   را در نور ديده  است . انديشه  گفت  و گوي  تمدن ها به  دنبال  اثبات  اين  مطلب  است  كه  در دنياي  امروز فرهنگ ها و تمدن هاي  متعدد حق  دارند با حفظ  استقلال  و موجوديت  خود از طريق  تعامل  فرهنگي  و تمدني  درراستاي  ساختن  دنياي  جديد سرشار از صلح  و تفاهم ، تلاش  كنند. ايران  ومصر با فرهنگ  غني  و پرمايه  خود مي توانند با ورود به  اين  عرصه  و باهمفكري  و همدلي  اين  راه  را هموار سازند. بديهي  است  ايران  و مصر بايد ابتدا با يكديگر به  گفت  و گو بپردازند تا در مرحله  بعدي  بتوانند ابتكاراتي  مشترك  در زمينه  گفت  و گويي  تمدن ها عرضه  دارند.

صفحات -> 1 - 2 - 3 - 4 - 5