ويژه نامه

يادمان استاد خسروشاهي رحمت الله عليه
يادمان استاد خسروشاهي رحمت الله عليه

تبليغات

زندگينامه

نگاهی به زندگی، فعاليت و آثار حجت ‏الاسلام والمسلمين سيدهادی خسروشاهی
 
استاد سيدهادى خسروشاهى، در سال 1317 شمسی در تبريز، در خاندانى آراسته به دين و علم و فقاهت به دنيا آمد. سه قرن حيات و كوشش علمى و فقهى اجداد وى كه جملگى از علمای بزرگ و فقهای نامدار ايران و عراق در دوران خود بوده ‌اند، اين حقيقت را به‌ خوبى روشن ‏می سازد.
 
 پدر وى، آيت ‏اللَه سيدمرتضى خسروشاهى - از اجلّه علما و فقها و مراجع صاحب رساله آذربايجان - تحصيل كرده نجف بود. از وى علاوه بر رساله عمليه، كتاب «نثارات الكواكب على خيارات المكاسب» و كتاب «حديث الغدير» در نجف و تبريز و قم، چاپ شده است. ايشان تأليفات ديگرى نيز در فقه و اصول و مواعظ در (4 جلد) دارند كه مخطوط و موجود است. علاوه بر استاد دو فرزند ديگر آيت ‏اللَه سيد مرتضى خسروشاهى، یعنی آيت ‏اللَه سيدابو الفضل خسروشاهى و آيت ‏اللَه سيداحمد خسروشاهى از معاريف علما و فقهای قم و تبريز بوده اند و در دو دهه اخير به رحمت حق پيوسته اند.
 
پدر آيت ‏اللَه سيدمرتضى، آيت ‏اللَه سيداحمد خسروشاهى از علماى بزرگ عصر مشروطيت در آذربايجان بود، از ایشان آثارى در زمینه فقه و اصول به جای مانده كه بعضى از آن ها در حواشى كتاب والدش (تقريرات بحث التعادل و التراجيح شيخ انصارى) در نجف به چاپ رسيده است. در جريانات نهضت مشروطه، وى هوادار «خط سوم» و در واقع بدون ورود علنى در ميدان مبارزه سياسى، خواستار «مشروطه مشروعه» بوده و به همين دليل مدتى نيز به‏ عنوان اعتراض به اوضاع جارى، به نجف اشرف هجرت كرد.
 
پدر آيت ‏اللَه سيداحمد، آيت ‏اللَه سيدمحمد خسروشاهى از شاگردان ممتاز و از تلامذه عالي مقدار محقق بزرگوار و يگانه دوران، شيخ مرتضى انصارى بود كه تقريرات وى از بحث استادش در موضوع «تعادل و تراجيح» همراه  «رساله باقريه»  در فقه و رساله ‌اى در «تقيه» و رساله ديگرى در «حقيقت شرعيه»، جمعاً در 400  صفحه در قطع رحلى و بزرگ در سال 1310 قمری در نجف اشرف به طبع رسيده است.
 
پدر آيت ‏اللَه سيدمحمد، آيت ‏اللَه سيدعلى خسروشاهى و پدر او آيت ‏اللَه سيدابوالحسن خسروشاهى، به شهادت كتب تراجم و رجال، جملگى از علمای بزرگ و فقهای نامدار عصر خود بوده‏ اند  . (1)
 
مرحوم شيخ محمد رازى صاحب كتاب «آثار الحجة»  در جلد دوم كتاب خود در مورد اين بزرگواران مى‏ نويسد : «تمامى اسلاف اين خاندان، به تقوى و علم و پرهيزكارى و طهارت و پاكى و ايثار و بذل در راه دعوت به خدا و ارشاد مردم به تعاليم اسلامى معروفند و چرا چنين نباشد در حالى كه آنان از خاندان اهل بيت هستند و نسب آنان به امام حسين بن على بن ابيطالب ‏عليه ‏السلام مى ‏رسد ... » (2)
 
استاد سيدهادى خسروشاهى در چنين خاندان اصيل و ريشه ‏داری به دنيا آمد و در دامن پدر بزرگوارش پرورش يافت. تحصيلات مقدماتى را در تبريز به پايان رسانيد و پس از رحلت والد محترم، در 1332 شمسی و در 16 سالگى، عازم قم شد و در حوزه علميه به تحصيل دروس سطح پرداخت و سپس در مراحل عالی دروس حوزوى (فلسفه، تفسير، فقه و اصول)، در حضور اساتيدى چون : آيت ‏اللَه بروجردى، امام خمينى، آيت‏ اللَه شريعتمدارى، آيت ‏اللَه علامه طباطبائى و بزرگانى ديگر تلمذ نمود و به دريافت اجازاتى در امور حسبيّه (منوط به اذن فقها) نائل آمد. در مراحل علمى بالاتر، ایشان درجه اجتهاد و اجازه نقل حديث را از علماء و مراجع بزرگ نجف و قم و مشهد، از جمله امام خمينى و آيات عظام : سيدابوالقاسم خوئى، سيد شهاب ‌الدين نجفى مرعشى، سيدمحمدكاظم شريعتمدارى، سيدمحمدهادى ميلانى، سيدمحمدصادق روحانى و آيت ‏اللَه شيخ آقا بزرگ تهرانى، آيت‏ اللَه شيخ مرتضى حائرى، آيت‏ اللَه سيداحمد زنجانى، آيت ‏اللَه ميرزا عبدالجواد جبل عاملى، آيت ‏اللَه ميرزا ابوالفضل زاهدى قمى و ديگران، دریافت نمود.
 
استاد بیش از 80 جلد کتاب به زبان فارسی و عربی (علاوه بر صدها مقاله در نشريات اسلامى ايران و جهان اسلام) تألیف کرده اند كه بيش از 40 جلد آن، تاكنون بارها در داخل و خارج منتشر شده و بعضى از آن ها بيش از 30 بار تجديد چاپ شده اند. علاوه بر تأليفات و ترجمه‏ ها، 120 جلد كتاب ديگر نيز با تحقيق، توضيح و يا مقدمه و اشراف ايشان در ايران و ايتاليا و مصر و ... چاپ و منتشر شده است .
 
از جمله آثار استاد، ترجمه و تحقيق «امام على صداى عدالت انسانى» استاد جرج جرداق در 5 جلد و 3000 صفحه است كه تاکنون ده ها  بار و در ده‌ ها هزار نسخه چاپ شده است.  تدوين و  تحقيق و نشر مجموعه آثار سيدجمال ‏الدين حسينى (افغانى)  در 10 جلد، در بيش از 3000 صفحه در ايران و مصر، يكى از خدمات ارزنده دیگر استاد و در واقع، محصول نيم قرن تلاش و كوشش و تحقيق و بررسى در كشورهاى اسلامى و عربى است.  مجموعه «حركت ‏هاى اسلامى معاصر» در 20 جلد (تاكنون 10 جلد آن چاپ شده است)، «اسناد نهضت اسلامى ايران» در 10  جلد (6 جلد آن تاكنون انتشار يافته است) و «مجموعه آثار استاد علامه طباطبائى» در 24 جلد از جمله آثارى است كه استاد در تأليف، جمع ‌آورى یا تحقيق و ويرايش آن ها زحمت و رنج فراوان را پذيرا شده است.
 
علاوه بر تأليفات و ترجمه‏ هاى خود ايشان، استاد همواره در تدوين و تنقيح و نشر آثار اساتيدى چون : آيت ‏اللَه كاشف ‏الغطا، علامه سيدمحمدحسين طباطبائى، حاج سراج انصارى، سيدمحمد محيط طباطبائى، سيدغلامرضا سعيدى، محمد نخشب و... كوشا بوده و خدمات ارزنده‏ اى را در حفظ فرهنگ اسلامى و نشر انديشه اصيل اسلامى ارائه داده است. و به همين دليل است که استاد محمدرضا حكيمى ايشان را  «فرهنگبان كوشا»  ناميده اند. (3)
 
بيشتر كتاب ‏ها و آثار خود استاد خسروشاهى در زمينه مسائل فرهنگی، اجتماعى و سياسى مورد نياز جامعه اسلامى است. اين آثار به تصديق اهل خرد، در روشنگرى نسل جوان معاصر، بى شك تأثير بسزایی داشته است.
 
استاد از سال 1332 شمسی و تاكنون، با اغلب مطبوعات اسلامى از جمله  : مكتب اسلام، مكتب تشيع، معارف جعفرى، راه حق، نداى حق، وظيفه، مجموعه حكمت، نور دانش، آيين اسلام، مسلمين، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار، پيكار انديشه، مهد آزادى و ... همكارى داشته است كه نتیجه این همکاری درج صدها مقاله در این مطبوعات مى ‏باشد. پس از پيروزى انقلاب، استاد بيشترين همكارى قلمى را با روزنامه  «اطلاعات»  دارد.
 
استاد خسروشاهی در سطح جهانى، با شركت در كنفرانس ‏ها و كنگره‏ هاى اسلامى در كشورهاى اروپايى و اسلامى، از جمله پاكستان، مصر، الجزایر، عربستان، سوريه، قطر، تركيه، لبنان، ايتاليا، انگليس، آلمان، سوئيس و  ... به ‌عنوان نماينده امام خمينى و يا نماينده حوزه علميه قم فعال بوده است. (4)
 
در مسئله تقريب بين مذاهب اسلامى، آيت ‏اللَه خسروشاهی از نيم قرن پيش، از پيشگامان اين حركت اصلاحى به ‏شمار مى ‏رود. مكاتبات ايشان با علامه شيخ محمدتقى قمى - مؤسس دارالتقريب قاهره – گواه این سابقه بلند است. در این راستا، استاد با اغلب حركت ‏هاى اسلامى معاصر و رهبران آن ها در سراسر جهان اسلام، ارتباط و پيوند نزديكى داشته است .  (5)
 
استاد خسروشاهی در سال 1352 شمسى، «مركز بررسي هاى اسلامى قم»  را به عنوان مرکزی وابسته به حوزه علميه قم، تأسيس و به ثبت رساند و سپس در سال 1361، «مركز فرهنگى اسلامى اروپا»  را در  رم  -ايتاليا- تأسيس نمود. هر كدام از اين دو مؤسسه ده‌ ها كتاب ارزشمند در زمينه ‏هاى اسلامى، از جمله قرآن مجيد و نهج ‌البلاغه را به زبان‌ هاى  عربى، انگليسى، ايتاليايى، آلمانى و  …  ترجمه و منتشر کرده اند که اين اقدام در نشر فرهنگ اسلامى در سطح دنيا، از ارزش بالایی برخوردار است .
 
فعاليت‏ هاى سياسى استاد از سال 1332 شمسی پس از آشنايى نزديك با آيت ‏اللَه كاشانى، آيت‏ اللَه طالقانى و شهيد نواب صفوى آغاز گرديد. به همين دليل، از همان دوران تا زمان پيروزى انقلاب اسلامى، بارها در قم، تهران و تبريز دستگير، زندانى و يا تبعيد شده كه آخرين آن تبعيد به «انارك»  يزد به مدت سه سال بود كه مرحوم آيت ‏اللَه پسنديده و حضرت آيت‏ اللَه ناصر مكارم شيرازى نیز در آنجا حضور داشتند و با آغاز انقلاب اسلامى همگی آزاد شدند.
 
استاد پس از پيروزى انقلاب اسلامى، نخست به مدت 2 سال، به ‏عنوان نماينده امام خمينى ‏(ره) در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى فعال بود،(6)  و سپس به عنوان سفیر ايران در واتيكان انتخاب شده و به مدت 5 سال، در این سمت به فعاليت پرداخت. تأسيس «مركز فرهنگى اسلامى اروپا» در رم و تأسيس دو ماهنامه انگليسى زبان اینكوایرى (Inquiry) و افريكن ايونتس (Aferican Events )  و هفته نامه عربى  «العالم» در لندن - با همكارى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى- از آثار اين دوره است. در مدت حضور ایشان در ايتاليا، علاوه بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجيد و نهج‌البلاغه به زبان ايتاليايى و نشر ماهنامه ‌اى به نام   «جهان نو»  به ايتاليايى، طی مدت 5 سال جمعاً 162 كتاب و نشريه به زبان ‏هاى  فارسى، عربى، انگليسى، ايتاليایى و فرانسوى منتشر و در سراسر جهان توزيع شد .
 
در دوره اقامت 3 ساله در قاهره به‏ عنوان رئيس نمایندگی جمهوری اسلامی ايران، علاوه بر حضور در محافل علمى - سياسى و سخنرانى و مصاحبه تلويزيونى و مطبوعاتى و ده ‌ها نوبت ملاقات با شيخ الازهر و مقامات علمى - سياسى مصر، بیش از 50 جلد كتاب و نشريه درباره انقلاب اسلامى ايران، تشيع و اهل بيت (علیه السلام) تأليف و يا با همكارى و مساعدت ایشان در مصر منتشر گرديد كه اين خود خدمت بزرگى در راستاى‏ وحدت و تقريب بين مذاهب اسلامى است.
 
مهمترين اين آثار :  «نهج ‏البلاغه» با مقدمه استاد و شرح شيخ محمد عبده، «اهل البيت فى مصر»، «صحيفه سجاديه»، «حقيقة علاقة عبدالناصر بالثورة الاسلامية فى ايران»، «عبدالله ‏بن ‏سبا بين الواقع والخيال»، «ادعية اهل البيت»، «الامام على بن ابيطالب»، «الامام الحسين»، «الامام جعفر الصادق»، «الطريق الى مذهب آل البيت» و «عقيدتنا» است.
 
استاد خسروشاهی علاوه بر زبان فارسى، عربى، تركى آذرى و ترکی استامبولى به زبان انگليسى و ايتاليايى هم آشنايى دارد و پس از مراجعت از واتيكان، ضمن ادامه اشتغال در وزارت امور خارجه به عنوان مشاور وزير، در دانشگاه ‌هاى تهران، از جمله دانشكده حقوق و علوم سياسى و دانشكده روابط بين ‏الملل وزارت امور خارجه به تدريس پرداخت.
 
استاد به مدت 6 سال، با انتشار فصلنامه پـُرارج  «تاريخ و فرهنگ معاصر»  به نشر حقايق و روشن ساختن زواياى تاريك تاريخ معاصر ايران و جهان اسلام در چندين هزار صفحه پرداخت كه بى‏ شك اين فصلنامه فرهنگى تاريخى به مثابه يك منبع مستند، همواره مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
 
هم چنین، ويژه ‏نامه هايى زير نظر ايشان از سوى مركز بررسی هاى اسلامى منتشر شد كه قرار بود بالغ بر 50 جلد گردد، ولى متأسفانه به علت مسافرت به خارج از كشور و اشتغالات ديگر، تاکنون فقط 3 جلد از آن ها منتشر شده است .  انتشار مرتب هفته ‏نامه  «بعثت»  كه هم ‏اكنون وارد سی و پنجمین سال انتشار خود شده و تاكنون بیش از 1500 شماره از آن منتشر شده است - و همچنان انتشار آن ادامه دارد - از دیگر فعاليت‏ هاى فرهنگى استاد است .

    مركز بررسی هاى اسلامى- قم

    (گروه تاريخ - رجال معاصر)
 
---------------------------------------------------------------------
 

1- مراجعه شود به كتاب : مشكاة المصابيح فى التعادل و التراجيح، چاپ نجف، 1310ه.ق -  ص361.

2- آثار الحجة، تأليف : شيخ محمد رازى، چاپ قم، 1332 شمسى، ج 2، ص233 .

3- مقدمه مكتب تفكيك، چاپ اول -  مركز بررسی هاى اسلامى - قم

4- گنجينه دانشمندان، تأليف شيخ محمد رازى، چاپ تهران، ج 2، ص 357 و ج 3، ص 309 .

5- به كتاب ايشان تحت عنوان «قصة التقريب»، چاپ مجمع جهانى تقريب، 1386، مراجعه شود.

6- ماهنامه وزين «صوت‏ الامة» در همين دوران، به سردبيرى ايشان و به مدت يك سال، منتشر گرديد.

حجم : 40135
عرض : 400
ارتفاع : 598