ويژه نامه

يادمان استاد خسروشاهي رحمت الله عليه
يادمان استاد خسروشاهي رحمت الله عليه

تبليغات

روابط تاريخي ـ فرهنگي ايران و مصر

تاريخ : 1388/10/17
موضوع مقاله : تاريخي ,

جمع  بندي 
با بررسي  اجمالي  سوابق  تاريخي  و فرهنگي  ايران  و مصر، به  ويژه  پس  ازاسلام ، مي توان  پيوندهاي  عميقي  براي  استحكام  روابط  در ابعاد گوناگون ، پيدا كرد، البته  در چند سال  اخير دو كشور مواضع  مشتركي  در قبال  بسياري  ازمسائل  منطقه اي  و جهاني  از خود به  نمايش  گذاشته اند. افزون  بر آنچه  قبلاًبيان  كرديم ، مصر و ايران  در بحران  دو سال  قبل   تركيه  و سوريه  نقش  سازنده اي  ايفا كردند. البته  نه  اين  كه  هر دو كشور با هماهنگي  كامل  به  اين  بحران  زدايي  دست  زدند، ولي  معلوم  مي شود كه  با همكاري هاي   نزديك  ترمي توان  از بحران هاي  سخت  جلوگيري  كرد.
همچنين  در دو سه  سال  اخير شاهد بوده ايم  كه  مواضع  ايران  و مصر در قبال  اهداف  توسعه  طلبانه  رژيم  صهيونيستي  بسيار به  هم  نزديك  شده  است .مردم  مصر همانند مردم  ايران  و ملت  لبنان  و ساير ملل  عرب  و مسلمان شادماني  خود  را  از پيروزي  مقاومت  اسلامي  لبنان  ابراز نمودند و پيش  از آن هم  دولت  مصر، رسماً از مبارزه  حزب الله عليه  اشغالگران  پشتيباني  كرد.
مصر در مورد محاكمه  جاسوسان  اسراييلي  در ايران ، به  طور رسمي  اعلام كرد كه  ايران  حق  دارد به  عنوان  يك  كشور مستقل  طبق  موازين  و قوانين  خوداقدام  كند. مواضع  مصر در قبال  برنامه  هسته اي  رژيم  صهيونيستي ، پشتيباني اين  كشور از عضويت  ايران  در گروه  15 و پس  از آن  تماس  تلفني  رؤساي  جمهوري  دو كشور، يخ هاي  روابط  پيشين  را ذوب  كرده  است . 14
چشم  انداز همكاري هاي  دو كشور در عرصه هاي  گوناگون  بسيار روشن است . اين  همكاري ها براي  جهان  اسلام  نتايج  حياتي  در بر دارد، به  ويژه  مسأله  فلسطين  و قدس  شريف  با همكاري  مصر و ايران  و ديگر كشورهاي اسلامي  قابل  حل  خواهد بود. بي ترديد رژيم  صهيونيستي  براي  مخالفت  بابهبود روابط  ايران  و مصر، موانعي  بر سر راه  دو كشور قرار داده  و مي دهد،چرا كه  تنها برنده  اختلاف  ميان  دو كشور، رژيم  صهيونيستي  است . ولي  خردمندي  و تدبير رهبران  دو كشور مي تواند اين  توطئه ها  را خنثي  سازد. به هر حال  مصر جايگاه  ويژه اي  نزد مسلمانان  دارد. خداوند در قرآن  مجيد درپنج  مورد نام  « مصر» را آورده  است  و اين  افتخار نصيب  ديگر كشورها نيست .براي  مثال  در سوره  يونس  مي خوانيم : « و اوحينا الي  موسي  و اخيه  ان  تبوءالقومكما بمصر بيوتا و اجعلوا بيوتكم  قبله  و اقيمو الصلاة  و بشر المؤمنين » آية  « 87» و در سوره  يوسف  مي فرمايد: « فلما دخلوا علي  يوسف  اوي  اليه  وقال  ادخلوا مصر انشاءالله آمنين » ( آيه  99). در هر دو مورد مي بينيم  سخن  ازپناه  دادن  و قبله   قرار دادن  خانه ها و اقامه  نماز در آنها و سپس  بشارت  برمؤمنان  و در امان  بودن ، به  ميان  آورده  است .
بي  هيچ  ترديد براي  امت  مسلمان  و براي  جهان  اسلام  خسارت  بزرگي  است كه  « مصر» را از دست  بدهد. بي شك  ما با مصر در مسأله  كمپ  ديويد اختلاف اصولي  و ريشه اي  داريم  و موضع  جمهوري  اسلامي  ايران  در مسأله  فلسطين   شفاف  ترين  مواضع  است  و چگونگي  آن  هم  بر همه  روشن  است ، ولي  به  باورما، مسائل  سياسي  قابل  تغيير و تحول ، نبايد مانع  از تلاقي   و ارتباط   دو كشوردر مسائل  دو جانبه  و مسائل  مبتلا به  جهان  اسلام  شود.
اصولاً مسأله  مورد اختلاف  را بايد به  تدريج  حل  كرد و لزومي  ندارد كه  مافقط  در موارد اختلافي  صحبت  كنيم . چرا موارد وفاق  را نمي بينيم  و چرا درافزايش  آن  موارد نمي كوشيم ؟ آيا فقط  از راه  « حمله » و « قطع  رابطه » مي توان مسايل  مورد اختلاف  را بر طرف  ساخت  يا راه هاي  ديگري  هم   براي  اين  امور  وجود  دارد. در جايي  كه  ما با « اهل  كتاب » با استناد صحيح  به  آيه اي  از قرآن مجيد، آماده  « گفت  و گو» و « تبادل  نظر» هستيم ، چرا با « اهل  ايمان » و برادري  ديني  خود  در وارد اختلاف ، به  گفت  و گو ننشينيم ؟
اصولاً در هيچ  جاي  دنيا، رهبران  احزاب  و سياستمداران  حاكم ، حتي  درايران ، در همه  امور همفكر و هم  رأي  نيستند، اما آنها همواره  مي كوشند كه موارد اختلاف  را به  « حداقل » خود برسانند و در تكامل  و پيشرفت  جامعه  وامور كشور خود پيش  بروند، و چرا ما چنين  نباشيم ؟
يكي  از ائمه  اهل  سنت  جمله  پرباري  دارد. وي  مي گويد: « در امور مورد توافق با هم  متحد شويم  و در موارد اختلاف  يكديگر را معذور بداريم » و اين  بهترين  راه  است .

يادداشت ها :

1ـ حسين  مجيب  المصري ، ايران  و مصر عبرالتاريخ ، ( قاهره  مكتبة )
2ـ در اين  مورد رجوع  شود به  كيهان  فرهنگي  ويژه  نامه  مصر، به  همت  آقاي  اسعدي ، شماره  9، سال  نهم ، آذر ماه  1371 و مقاله  حجت .
3ـ درباره  پيشينه  زبان  و ادبيات  فارسي  در مصر، به  طور « اشاره » ـ در يك  پاورقي  ـ مي توان  گفت :
1) زبان  فارسي  از زمان هاي  كهن  در مصر مطرح  بوده  و تماس هاي  دو ملت  ايران  و مصرهيچگاه  قطع  نشده  است . حتي  پيش  از ياد گيري  زبان  فارسي  در مصر و مسأله ايران شناسي  اين  رابطه  برقرار بوده  است  زيرا فرهنگ  ايراني  يك  رشته  از زبان  و فرهنگ عثماني  بود كه  در آن  زمان  بر ملل  شرق  غلبه  داشت  و ما مي دانيم  كه  فرهنگ  و زبان  عثماني  تا حدودي  از زبان  فارسي  گرفته  شده  است  و طبعاً اين  تأثير و تأثر به  كشورهايي  كه  تحت  سلطه  عثمانيان  بوده اند نيز سرايت  كرده  است .
2) زبان  فارسي  علاوه  بر تدريس  در دانشگاه ها، در انتشارات  و موارد مكتوب  نيز رواج  داشته  است . يعني  به  خط  فارسي  در چاپخانه ها، كتاب  و مجله  منتشر مي شده  است .چاپخانه  « بولاق » كه  در آغاز قرن  نوزدهم  تأسيس  شد، بوستان  و گلستان ، مثنوي  مولانا وآثار عطار را چاپ  كرده  است .
3) در سال  1933 در دانشگاه  قاهره  دكتر عزام  رساله  دكتري اش  را درباره  نسخه  عربي  شاهنامه  گذراند و اين  نخستين  دكتراي  زبان  فارسي  در مصر بود. دكتر شورايي  در دانشگاه عين  الشمس  و عبدالنعيم  حسنين  بعدها تلاش هاي  عزام  را پي  گرفتند.
4) در الازهر نيز زبان  فارسي  به  عنوان  زبان  دوم  در بخش هاي  فلسفه ، تاريخ  و زبان  عربي در دانشكده  آثار اسلامي  پذيرفته  شده  است . به  طور كلي  مي توان  گفت  كه  در كمتردانشگاه  بزرگ  مصري  است  كه  زبان  فارسي  در آن  به  نوعي  مطرح  نباشد. اما متأسفانه ادبيات  فارسي  با وجود اين  كه  نزديك  ترين  ادبيات  به  جهان  عرب  است ، هنوز آن  طور كه  بايد براي  جامعه  عرب  شناخته  شده  نيست .
4ـ سيد مهدي  تكيه اي ، كتاب  سبز مصر ( تهران : دفتر مطالعات  سياسي  و بين  المللي ،1375)، ص  96
5ـ حسين  مجيب  المصري ، پيشين ، ص  97
6ـ احمد هاشم ، « امنيت  ملي  مصر و ايران  و خليج  فارس »، مجموعه  مقالات  چهارمين  سمينار خليج  فارس : ( تهران : دفتر مطالعات  سياسي  و بين  المللي ، 1372)، ص  78
7ـ احمد امين ، زعماء الاصلاح  في  العصر الحديث ، چاپ  قاهره ... بخش  مربوط  به زندگي  سيد جمال  الدين  حسيني ، توسط  مرحوم  استاد سيد غلامرضا سعيد ترجمه  شده كه  توسط  ما، تحت  عنوان  « مفخر شرق » چاپ  شده  است .
8ـ سيد جمال  الدين  الحسيني ، « رسائل  في  الفلسفة  والعرفان »،ـ اسد آبادي  ـ رساله  الواردات  ـ ص  43، مقدمه  شيخ  عبده ، چاپ  دوم ، قم : « مركز بررسي هاي  اسلامي ،1379» ( اين  رساله  همراه  چند رساله  فلسفي  ـ عرفاني ، سيد با تحقيق  و مقدمه  اين  جانب براي  دومين  بار اخيراً در قم  چاپ  شده  است ... ( اصل  نسخه  خطي  اين  رساله ، در ضمن آثار و اسناد سيد، در كتابخانه  مجلس  شوراي  اسلامي ، نگهداري  مي شود).
9ـ احمد امين ، زعماء، الصلاح  في  العصر الحديث ، قاهره ، ص  293.
10ـ « رساله  نيجريه » يا ناتوراليسم  سيد كه  در زمان  اقامت  وي  در هند تأليف  و منتشرشده  و بارها به  زبان هاي  مختلف  چاپ  شده  است ، توسط  شيخ  محمد عبده  با همكاري ابوتراب ، شاگرد سيد، به  عربي  ترجمه  گشته  كه  اخيراً در ضمن  « رسائل  في  الفلسفه  والعرفان »، تحت  عنوان  الرد علي  الدهر بين  با توضيحات  براي   بار دوم  به  چاپ   رسيده  است .
11ـ العروة  الوثقي ، يك  نشرية  فرهنگي  ـ سياسي  بود كه  به  طور ماهيانه  توسط  سيد باهمكاري  شيخ  محمد عبده  در پاريس  منتشر مي گرديد ولي  پس  از 18 شماره ، از انتشارآن  جلوگيري  كردند... مجموعه  18 شماره  آن  با مقدمه  و توضيحات  اين  جانب  براي  بارچهارم  از سوي   مركز بررسيهاي  اسلامي  ـ قم   اخيراً  منتشر شده  است .
12ـ U.Stody چاپ  آمريكا در مقاله اي  مي نويسد: هيچ  كشوري  بيش  از آمريكا براي  حذف  موانع  تجاري  تلاش  نكرده  است  و طي  50 سال  اين  كشور همواره  سعي  داشته است  قوانيني  را حاكم  كند كه  جريان  آزاد كالا، سرمايه  و نيروي  كار بين  بازارهاي  مختلف  را تضمين  كند تلاش  ياد شده  در سال  1995 با تشكيل  سازمان  تجارت  جهاني  كه  در ژنو مستقر مي باشد، به  اوج  خود رسيد و جالب  اين  كه  بسياري  از قوانين  حاكم  بر اين  سازمان در زمينه  رفع  اختلاف  بين  اعضا با وجود اين  كه  از طريق  مذاكره  و اخذ اكثريت  انجام  مي گيرد، شباهت  بسياري  به  قوانين  تجاري  آمريكا دارد، البته  نبايد تعجب  كرد كه  آمريكابيش  از هر عضو ديگري  از دادگاه  اين  سازمان  استفاده  كرده  است .
U.Stody تصريح  مي كند: توفيق  آمريكا در ترسيم  دستور آمريكا در ترسيم  دستور كارسازمان  تجارت  جهاني  و دور نماي  تجاري  جهان ، دنيا را نگران  كرده  است . « رابط  خبري  يك  روزنامه  دانماركي  در آمريكا در اين  باره  مي نويسد: ديد عمومي  اين  است  كه  روند جهاني  سازي ، خيابان  يك  طرفه اي  است  كه  تنها به  نفع  آمريكا تمام  مي شود» سؤال  اين  است  كه  آيا  آمريكا در دوران  جهاني  شدن  همچنان  مسلط  بر جهان  باقي  خواهد ماند؟ ازلحاظ  نظري  حركت  آزاد سرمايه ، نيروي  كار و كالا و همچنين  دسترسي  به  فناوري ، سراسر جهان  را به  روي  شركت ها و كشورهاي  مختلف  باز خواهد كرد، ولي  به  گفته  يكي  از مشاوران  ارشد بانك  توسعه  در حال  حاضر الگوي  غالب ، آمريكاست  و مردم  هيچ  الگوي  ديگري   براي  نسخه   برداري  ندارند...
13ـ مسأله  گفت  و گوي  تمدن ها با توجه  به  اين  كه  بخش  عظيمي  از تمدن  انساني  مرهون  كوشش هاي  مردم  و رود نيل  است  و نقش  بارز ايران  نيز در تكامل  تمدن  بشري  بر كسي پوشيده  نيست ، چگونه  مي توان  گفت  و گوي  تمدن ها را به  بار نشاند در حالي  كه  يك بخش  عمده  آن ، به  گفت  و گو پيوسته  است ؟ البته  مراد ما از گفت  و گوي  تمدن ها و نقش ايران  و مصر در آن ، گفت  و گو دربارة  آثار باستاني  و يا گذشته  تاريخ  درخشان  نيست ، مانمي خواهيم  كه  نقش  گذشته  تمدن هاي  يونان   و مصر و ايران  را برجسته  كنيم ، ولي  براي  امروز خود و دنياي  بشري  طرحي  نداشته  باشيم . تمدن  اسلامي  طليعه  دار تمدن هاي  بشري  است . فرهنگ  اسلامي  نجاتبخش  انسان ها و راهگشاي  حل  مشكلات  انسان هاست . ما در اين  گفت  و گوها، به  عنوان  عناصري  مسلمان ، با فرهنگي  غني  و پرمايه ،براي  جهان  امروز بايد طرحي  ويژه  عرضه  كنيم .
14ـ جالب  است  بدانيم  كه  رييس  جمهوري  مصر در « آمريكا» در پاسخ  خبرنگاران  درمورد تهديد مجهز شدن  ايران  با سلاح هاي  اتمي ، گفت : « ما نبايد از كاري  كه  هنوز نشده  نگران  باشيم ، خطر واقعي  امروز برنامه  هسته اي  اسراييلي  است » و ما بايد اين  رژيم  راوادار كنيم  كه  به  كنوانسيون  منع  توليد و سلاح هاي  كشتار جمعي  بپيوندد.»
* مصر در آخرين  كنفرانس  گروه  15 از عضويت  ايران  در آن  دفاع  كرد و پس  از آن ، رييس  جمهوري  مصر به  طور رسمي  با رييس  جمهوري  ايران  تماس  گرفت  و اين  پيام  را به  ايشان  ابلاغ  نمود.
* وزير خارجه  مصر، عمرو موسي ، در ملاقات هاي  مكرر خود با دكتر ولايتي  و بعددكتر خرازي  همواره  مواضع  دوستانه   و برادرانه  مصر را در قبال  ايران  داشته  است  و اين  نوع  اقدامات ، گام هاي  ديگري   در راه   دوري  از « كمپ  ديويد» است .

صفحات -> 1 - 2 - 3 - 4 - 5