باور نمی‌کنم که تو از ما گذشته‌ای!
محمد رضا زائری
خبر درگذشت استاد سید هادی خسروشاهی یکی از دردناک ترین خبرهای این روزهای تلخ بود.
آن مرحوم یکی از چهره های تابناک حوزه علمیه قم و از مفاخر آذربایجان و خاندان بزرگ خسروشاهی تبریز بود.
کارنامه ای درخشان از عمر پربار آن دانشمند و نویسنده بزرگ به جای مانده که رسیدن به آن برای کمتر کسی مقدور است.
چند سال قبل چند بار تلاش کردم موافقت و رضایت شان را برای برگزاری مراسم بزرگداشت و تقدیر ایشان جلب کنم. با ملاطفت و مزاح فرمودند: برای هر کسی بزرگداشت می گیرند از دنیا می رود، من می خواهم حالا حالاها زندگی کنم!
اما کسی نمی دانست مقدر شده با ابتلا به این بیماری در چنین روزهایی آن شخصیت ارزشمند و کم نظیر را از دست بدهیم.
آشنایی من با ایشان از دوران کودکی و نوجوانی با کتابهای مختلف و آثار متنوعی رقم خورد و نام عزیز و محترم "سید هادی خسروشاهی" را در دلم حک کرد.
او که گستره وسیعی از آثار قلمی در حوزه های مذهبی و نواندیشی دینی و تاریخ معاصر و نهضت های اسلامی را به مخاطبان خود عرضه داشت مخصوصا با معرفی سید جمال الدین اسدآبادی و امام موسی صدر حق بزرگی به گردن من و بسیاری از هم نسلان من دارد.
در عین حال خدمتی که آن دانشمند مجاهد با تدوین و نشر آثار ارزشمند مرحوم علامه طباطبایی به جامعه دینی و علمی کرد یکی دیگر از برکات عمر شریف اوست.
در سالهایی که ساکن لبنان بودم فرصتی پبش آمد تا ارتباط نزدیک و انس و الفتی با این محبوب دوران کودکی پیدا کنم و محبت پدرانه و لطف بزرگوارانه ایشان تا امروز ادامه یافت.
با آن پیشینه و جایگاه از نظر سلوک شخصی تواضع و فروتنی ستودنی و شگفتی داشت و با روحیه عالی و پرشور خود حتی در سن کهولت همچنان مانند جوانی تازه نفس حضور اجتماعی خود در عرصه های علمی و فرهنگی را حفظ می کرد.
تلاش و مجاهدت خستگی ناپذیر او برای نوشتن و نشر و یافتن اسناد تاریخی و تولید آثار جدید در سالهای پیری واقعا قابل تحسین و شگفتی بود.
او که احاطه گسترده ای بر حوزه های مورد مطالعه خود داشت از حافظه تاریخی عجیبی برخوردار بود و گاه نکاتی ریز از جزییات و دقایق سالهای دور بیان می کرد که کمتر از کسی در این موقعیت انتظار می رود.
روابط بین المللی عمیق و پردامنه او با چهره های سرشناس جریانهای اجتماعی و سیاسی جهان عرب باعث شده بود تا در خارج از ایران به اندازه داخل کشور بلکه بیشتر شناخته شود و مورد توجه باشد.
در سالهایی که مسؤولیت دیپلماتیک در مصر و واتیکان داشت از همین فرصت برای پژوهش و تولید آثار تازه استفاده کرد.
با این که او به عنوان یکی از چهره های مطرح روزنامه نگاری در تاریخ حوزه علمیه شناخته می شود و سابقه طولانی انتشار مجلات و نشریات دارد در عین حال فعالیت جدی پژوهشی و علمی خود را همچنان با وسواس و دقت تعقیب می نمود و گاه برای یافتن یک سند یا مدرک تاریخی مدتها جستجو می کرد. >
او که از سویی فرزند خاندانی از عالمان دین و فقیهان نامدار و از سوی دیگر داماد حضرت آیت الله سید صادق روحانی بود ترجیح داد به جای طی کردن مدارج مرسوم فقاهت و اجتهاد رایج حوزوی و نشستن در جایگاه افتا و مرجعیت فقهی نقطه مغفول و مهجور دیگری را هدف بگیرد و به فعالیت و جهاد فرهنگی در عرصه ای بکر و تازه دست یازد که طلاب حوزه ها به ندرت وارد آن می شوند و چنین بود که در عرصه فعالیت های فرهنگی بین المللی سربلند شد و به تجربه های متفاوت و استثنایی خود اشتهار یافت و راهی برای حرکتهای تازه و جدید باز کرد. >
ما باور نمی کردیم که این قدر زود از ما بگذرد و در این روزهای تلخ خبر درگذشت او را بشنویم، ولی مقدر بود که آن فرزانه فرهیخته در آغاز ماه رجب و شب شهادت امام هادی و لیلة الرغائب جان به جان آفرین بسپارد و رهسپار دیار ابدی شود.
حسرت برپایی مجالس ختم و سوگواری در این روزها برای تجلیل از مقام و جایگاه والای ایشان بر دل همه دوستدارانشان باقی خواهد ماند اما امید داریم در ماههای آینده خداوند فرصتی برای جبران این دریغ فراهم سازد.
در میان یادگارهای متنوعی که از ایشان باقی مانده است کتابخانه عظیم و ارزشمند مرکز بررسیهای اسلامی که در سالهای اخیر با مجاهدت و سخت کوشی عجیب خود بنیان گذاشتند و چندی پیش رسما افتتاح کردند بیش از همه می درخشد و یاد او را زنده نگه خواهد داشت.
* دکترای علوم ادیان از دانشگاه فرانسوی بیروت
