از شمار دو چشم یک تن کم، و ز شمار خرد هزاران بیش
غلامرضا فدایی
از شمار دو چشم یک تن کم
و ز شمار خرد هزاران بیش
فوت مرحوم آقای سید هادی خسروشاهی قلب دوستداران دانش را متألم کرد. انسان ها اغلب در زمان حیاتشان خوب شناخته نمی شوند اما پس از مرگشان هم کاری نمی توان کرد و آنوقت معلوم می شود که چه گوهر گرانبهایی از دست رفته است.
انسان های ذوابعاد و جامع الاطراف در جامعه هم بسیار نادرند و هم از دست دادنشان برای جامعه علمی بسیار سنگین. او از خانوده علم و فقاهت در عین حال پاسدار آثار و کتب فرهیختگان علمی بود. او هم شخصیتی علمی بود و در عین حال در مسائل اجتماعی و سیاسی هم صاحب اندیشه و فکر. هم صاحب سخن بود و هم صاحب قلم، هم آشنا به زبان های مطرح دنیا و هم نویسنده کتاب های قویم و مترجم آثار فاخر در مجلدات گوناگون، هم نویسنده مقاله ¬های گرانسنگ و هم سر دبیر و ایجاد کننده مؤسسه¬ های علمی و تحقیقاتی در ایران و کشورهای دیگر.
من ایشان را از قبل از انقلاب با کتاب دو مذهب می شناسم. کتابی که دو مذهب اسلام و مسیحیت را با هم مقایسه و نظرات انقلابی اسلام را در قبال آموزه های مسیحی بررسی کرده بود. کتابی در قطع کوچک اما پربار که شاید کوچکی قطع کتاب، هم به خاطر سهولت حمل و نقل وهم شاید به خاطر مسائل امنیتی آن زمان بود.
در آن زمان فردی آشنا به ¬مسائل جهان وآشنا به دو مکتب اسلام و مسیحیت آن هم با توجه به ابعاد بیدار کنندة اجتماعی اسلام بسیار نادر و ذیقیمت بود و به¬ نظر من تأثیر بسیاری بر افکار جوانان و ترغیب آنان بر مطالعه ویژگی های اسلام داشت. آثار ایشان فراوان است و باید برای معرفی آنها اقدامی مجدانه صورت گیرد. قطعاً این مرد صاحب نام و صاحب قلم علاوه بر آثار مکتوب دارای یادداشت های چاپ نشده زیادی است که باید برای چاپ و انتشار آن اقدامی درخور صورت گیرد. من با توجه به بضاعت اندک خود از یکی دیگر از آثار ایشان که احیای آثار علامه طباطبائی است نام می برم.
جمع کردن آثار استاد خویش علامه طباطبائی یکی از کارهای قابل توجهی است که ایشان انجام داده است. زنده کردن آثار خطی و دستنویس علامه و تدوین آن در کتاب مجموعه رسائل، به همراه کتاب دیگری به نام تعالیم اسلام از ایشان و با تلاشی وصف ناپذیر محققان دیگر را به همکاری فراخوانده است که توسط بوستان کتاب قم چاپ شده کاری بس سترگ است.
این کار ایشان از باب قدر استاد دانستن است همچنانکه خود در مقدمه کتاب گفته است ساعت ¬ها از وقت استادش علامه را برای تصحیح یادداشت¬ های ایشان گرفته است. تواضع علمی ایشان و قدردانی از مقام استاد است که شخصیتی این چنین را که خود اهل قلم و صاحب تجربه است را وادار می کند که به معرفی بیشتر آثار استاد اقدام کند. الحق مجموعه رسائل که حاوی نظرات و اعتقادات علامه طباطبائی است بسیار مفید و آموزنده و قابل بحث و بررسی برای محققان و جویندگان علم است و اگر این اقدام توسط ایشان انجام نشده بود معلوم نیست کسی دیگر ،دست کم به توانایی ایشان چنین کاری را می¬ کرد.
افسوس که من از نزدیک کمتر با ایشان آشنا بودم و آخرین باری که ایشان را دیدم در ضیافت افطاری در ماه مبارک رمضان در حسینیه شهدای هفت تیر در سرچشمه در چند سال پیش بود. افسوس دیگر اینکه ایشان با ابتلا به بیماری کرونا فوت کرده است و به ¬خاطر مسائل بهداشتیکمترعلاقمندان می توانند با شرکت در مراسم مختلف از مقام شامخ ایشان تجلیل کنند. از آقای اسدزاده که مرا به¬ نوشتن این وجیزه ترغیب نمود هم سپاسگزارم. روحش شاد و راهش پر رهرد باد.
* استاد دانشگاه تهران
