که گمان داشت که روزی تو سفر خواهی کرد؟
مصطفی بروجردی
حوالی ظهر روز پنج‌شنبه هشتم اسفند ماه و مصادف با شهادت امام هادی علیه السلام،و در پی اخبار ناگواری که از سراسر ایران و بسیاری از کشورهای جهان در مورد گسترش ویروس کرونا منتشر می‌شد، ناگهان خبر درگذشت روحانی پرتلاش و خستگی‌ناپذیر مرحوم استاد سید هادی خسروشاهی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.ضمن عرض تسلیت به خانواده و دوستان و همکاران آن مرحوم و طلب علو درجات از درگاه خداوند متعال، بر خود لازم می‌دانم به پاس چند دهه دوستی با ایشان نکاتی را یادآور شوم.
1- آن فقید سعید از سال‌های جوانی دل در گرو مبارزانی همچون سیدجمال‌الدین اسدآبادی، نواب صفوی، سید قطب و نیز جریانات سیاسی اسلامی بویژه اخوان المسلمین داشت. خاطرات فراوان، کتاب‌ها و مقالاتی که در این زمینه منتشر نموده ضمن تأیید و تأکید این وابستگی فکری و گرایش اجتماعی، بازگوکنندۀ بخشی از تاریخ سیاسی معاصر جریانات و جنبش‌های اسلامی است.
2- هم‌زمان، اعتقاد و علاقۀ قلبی وی به فیلسوف و مفسر فرزانه مرحوم علامه طباطبائی و تلاش گسترده در نشر و توزیع آثار آن مرحوم، قابل ملاحظه است. او با ارتباط و صمیمیتی که با مرحوم علامه طباطبائی داشت، مورد اعتماد ایشان قرار گرفته بود. باور عمیق وی به مبانی فکری اسلامی او را وا می‌داشت تا در تبلیغ آموزه‌های دینی از هیچ کوششی باز نایستد و در این راه پر سنگلاخ از بهترین و برترین شخصیت‌های دینی یاری جوید.
3- علاقۀ مستمر مرحوم خسروشاهی به ژورنالیسم تا آخر مشهود بود. ارتباط با رسانه‌ها، ارسال مقاله در نشریات و مصاحبه با آنها از قبل از پیروزی انقلاب تا آخرین روزهای حیات پر بارش ادامه داشت. در سال‌های اخیر به روزنامۀ اطلاعات بیش از سایر مطبوعات دلبستگی داشت و در هفته ساعاتی را در دفتر این روزنامه سپری میکرد. انتشار دوهفته‌نامهٔبعثتدرقمدرهمینراستایهمین علاقه به رسانه بود.
4- او نخستین سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان بود. حدود پنج‌سال در رم خدمت کرد. از نزدیک با کلیسای کاتولیک و اقدامات و برنامه‌ها و شخصیت‌های مسیحی آشنا و با برخی ازچهره‌های مبارز همچون اسقف هیلارین کاپوچی ارتباط وثیق داشت. با این همه، مطالعات وی در باب مسیحیت، عمدتا ناظر به فعالیت‌های تبشیری بخشی از مسیحیان بوده و از همین رو تقریبا نگاهی منتقدانه است.
5- در سال‌های حضور در خارج از کشور، با گروهی از رهبران و شخصیت‌های فکری جنبش‌های اسلامی به‌ویژه شخصیت‌های عرب‌زبان، مراوده و مکاتبه و مصاحبه داشت. کمک‌های زیادی نموده و در شرایط دشوار غربت به آنان یاری رسانده بود. خاطرات بسیاری از یکایکشان داشت که بخشی از آنها در مقالات و آثار وی انعکاس یافته است. هر چند به اقتضای اوضاع و احوال، بسیاری از اقدامات وی ناگفته ماند و جز معدودی از آن خبردار نشدند.
6- علاقۀ شدید وی به کتاب و کتابخانه بسیار چشمگیر بود. در سال‌های اخیر با کوشش فراوان کتابخانه‌ای بزرگ در شهر قم تأسیس و تلاش زیادی به‌عمل آورد تا آن‌جا که در توان دارد این مرکز را به نهادی مفید برای محققان و پژوهشگران درآورد.
7- یکی از مباحث مورد علاقۀ وی موضوع تقریب مسلمانان و تلاش در جهت کاهش اختلافات آنان بود. وی با این رویکرد، توانست با جمع زیادی از همفکران خود، گام‌های مهمی را برداشته و در تلطیف میان مسلمانان بکوشد.هر چند تحولات سال‌های اخیر در صفحه سیاستدرخاورمیانهاینکوشش‌هاراباچالش‌هاییجدی مواجه ساخت.
8- مرحوم خسروشاهی از دیرباز با جریانات مختلف سیاسی در کشور، اعم از اسلامی، ملی، چپ‌گرا و... و نیز پاره‌ای از روشن‌فکران دینی و غیردینی مراوده داشت. مشرب وسیع در عین انتقادهای جدی وی به دیدگاه‌های آنان از او، چهره‌ای استثنایی و کم‌نظیر در جمع روحانیان معاصر ساخته بود.
9- کلام آخر اینکه مرحوم خسروشاهی در میان هم‌دوره‌های خود که برخی در شمار مراجع تقلیدند، چهره‌ای متفاوت می‌نمود: دنیادیده، سرد و گرم روزگار چشیده، سیاست‌ورز، ژورنالیست، تاریخگرا، تقریبی و وحدت‌دوست، بی‌اعتنا به برخی از رسوم و تقیدات صنفی روحانیت، پرنگار، اهل یاد و یادآوری تلاش‌های دیگران، فروتن و متواضع، خرافه‌ستیز ، مهربان و آزاده. یادش بخیر و روانش شاد باد.
که گمان داشت که روزی تو سفر خواهی کرد
روز ما را زشب تیره بتر خواهی کرد
که خبر داشت که یک شهر در اندیشه تو
تو نهان از همه آهنگ سفر خواهی کرد
* منتشر شده در روزنامه اطلاعات . ۱۱ اسفند ۱۳۹۸
