مردی میانه‌رو با همه جناح‌ها؛ ارادتمند شدید طالقانی و مدافع شریعتی
سیدمحمدمهدی جعفری
سیدهادی خسروشاهی در بسیاری از مسائل جامع اضداد بود؛ برای مثال از ارادتمندان شدید آیت‌الله طالقانی بود و در عین حال که آیت‌الله طالقانی از طرفداران دکتر مصدق به حساب می‌آمد، ولی خسروشاهی از مخالفان دکتر مصدق بود.
او همچنین از طرفداران سرسخت دکتر شریعتی بود و از او دفاع می‌کرد و مقالاتی درباره مرحوم دکتر شریعتی منتشر کرده است. این یک نوع میانه‌روی است که نه به عنوان اعتدال از آن می‌توان نام برد، بلکه کسی بود که با همه جناح‌ها ارتباط داشت.
من شصت سال با مرحوم خسروشاهی دوست بودم. از سال ۱۳۳۸ که ما انجمن اسلامی دانشجویان را بنیان نهادیم، اولین کسی که با او آشنا شدم مرحوم خسروشاهی بود. من برای شرکت در اولین کنگره انجمن اسلامی ایران به مشهد رفتم و تصمیم داشتم آیت‌الله میلانی را ببینیم. سرکوچه منزل آیت‌الله میلانی یک طلبه سیدی را دیدم که گفتند که این آقای سید هادی خسروشاهی است و این ارتباط از آنجا آغاز شد و همچنان برقرار بود چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب.
روزی من به دانشکده الهیات دانشگاه تهران و دفتر مخصوص شهید مطهری رفته بودم. به دلیل اینکه منزل شهید مطهری از دانشکده دور بود گاهی آنجا می‌ماند. یک روز که من هم آنجا بودم مرحوم خسروشاهی هم آمد و برای شهید مطهری نقل می‌کرد که در قم شخصی به نام انصاری به منبر رفته و علیه دکتر شریعتی صحبت کرده است و طلبه‌ها گفتند «همسایه کرباس‌باف» تو را چه به دکتر شریعتی و این را برای شهید مطهری تعریف کرد؛ شهید مطهری گفت: که طلبه‌ها درست گفته‌اند و دکتر شریعتی در حدی نیست که این‌گونه درباره او سخن گویند. اگر طلبه‌ها با دکتر شریعتی اختلافی داشته باشند اختلاف علمی است و این مسئله را بارها مرحوم خسروشاهی نقل می‌کردند.
مرحوم خسروشاهی ابتدا در ماهنامه «مکتب اسلام» مقاله می‌نوشت و بیشتر کارهایش به عنوان خاطرات و شرح حال از افراد مختلف منتشر شده است. او در زمینه اخوان‌المسلمین مصر، فدائیان اسلام و آیت‌الله کاشانی تحقیقات زیادی کرد و ترجمه‌های متعددی دارد که بسیار مفید هستند؛ به ویژه کتاب «امام علی صوت العداله الانسانی» اثر جورج جرداق که در ۵ جلد ترجمه شده است. ترجمه‌ای که او از این کتاب انجام داده اصالت دارد و بهتر از ترجمه‌های دیگر این کتاب است و بیشترین معرفی این کتاب توسط سید هادی خسروشاهی انجام شده است. فصلنامه «فرهنگ و تاریخ معاصر» از دیگر آثار ارزشمند و ماندگار اوست که حدود ۳۰ شماره از آن را منتشر کرد.
از دیگر کارهای او انتشار دو هفته‌نامه «بعثت» است که بخشی از آن قبل از انقلاب توسط دوست نزدیکش مرحوم علی حجتی کرمانی منتشر شد. آن زمان من هم انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران بودم و در این زمینه در دهه ۴۰ با او همکاری داشتم. مرحوم خسروشاهی بسیار پرکار بود و هم‌اکنون آثارش به صورت مکتوب و دیجیتال در دسترس است.
در کنار کارهای مختلفی که داشت، تحقیقاتی درباره امام موسی صدر، سید جمال‌الدین اسدآبادی، مصلحان و نواندیشان در اسلام دارد که آن‌ها را به خوبی معرفی کرده است. آثار او از نظر تاریخی بسیار مفید است و اگر کسی بخواهد در زمینه اخوان‌المسلمین کار کند کتاب‌های او می‌تواند مرجع قرار گیرد.
* سید محمدمهدی جعفری، نویسنده، مترجم و پژوهشگر متون دینی
* منتشرشده در ایبنا . ۱۱ اسفند ۱۳۹۸
