پس زبان همدلي، خود ديگر است‌                                                                                 همدلي از همزباني،‌خوشتر است‌

رهاورد اين همدلي و اين روحيه‌ ارزشمند - كه در اغلب مفاخر بزرگ پيش از اين كم و بيش بوده است- بر جاي ماندن مكتوبات ارزشمندي است كه در قالب نامه‌هاي ايضاحي و ارشادي يا خصوصي و دوستانه، تجلي يافته و در گذر تاريخ زمان به يادگار مانده است، امري كه متأسفانه با شيوع وسايل ارتباطي پيشرفته جديد از قبيل تلفن و اينترنت و موبايل و پيام كوتاه و غير آن، به تدريج در حال از بين رفتن است.‌

سخن بر سر استاد، جلال‌ دين و جمال فلسفه و تعدادي از نامه‌هاي اوست. استاد آشتياني مرد خلوص و رفاقت بود. روحيه‌ انساني او، از ديرباز به گونه‌اي بود كه اجازه مي‌داد دوستداران غيرهمسن و سالش هم برايش نامه بنويسند و حرف خودشان را بزنند و او نيز آنچه صحيح مي‌داند و آن را باور دارد، در جواب بنويسد. تبلور اين حال زيباي انساني وي را كه از سيرتش برخاسته بود، در نامه‌هايي كه سالها پيش از اين، زماني كه نزاع «فدائيان اسلام» و بخشي از حوزه علميه قم و دعواي «نهضتي» و «غيرنهضتي» بودن در تهران، بر سر زبانها جاري بود، به اين‌جانب نوشته است، به وضوح مي‌توان ديد.‌

ديروز گويا كسي در اوضاع آن مدرسه3 به آقاي بروجردي- روحي‌فداه- شرحي نوشته است، بنده را خواستند در حالي كه ناراحت بودند فرمودند: با دقت اوضاع را رسيدگي نموده به من بده، اين پيشامد بنده را ناراحت كرده است. چه بگويم؟ چطور انسان خجالت نكشد از اين اوضاع؟ الآن كه ساعت دوازده است، بعد از همه مطالعات و خستگي مفرط خوابم نمي‌برد: اذاكان‌الغراب دليل قوم‌الخ. بنده نمي‌دانم به چه رو اطلاعات خودم را تقديم معظم‌له كنم.‌وجه كتاب‌ها پيش بنده است. نمي‌دانم بدهم به كي؟ بنده ايام عيد را اگر طهران بودم، خدمتتان مي‌رسم؛ ولي بعضي از دوستان طهراني اصرار دارند برويم اصفهان. بنده ترديد دارم چون احتياج به مراجعه به دكتر دارم. اگر بنده موفق نشوم بيايم طهران، آدرس مرحمت فرماييد، آقايان دوستان را مي‌نويسم خودشان بيايند زيارتتان.‌اگر در عريضه مراعات جهات مربوطه نشده است، اميد عفو دارم. از خستگي و بي‌حوصلگي نمي‌دام چه مي‌نويسم. دوام عزت و سعادت و موفقيت و عظمت وجود سامي را از خدا خواستارم. ارادتمند: جلال‌الدين آشتياني‌

آقاي مهندس رضوي سلام مي‌رسانند حضور عالي. خواهشمندم در پشت‌ پاكت عناويني از قبيل «عمده`‌الحكما» يا مترادف با اين الفاظ چيزي مرقوم نفرمائيد. هم حقير لايق آنكه در عداد بزرگان درآيم، نيستم و هم موجب تمسخر است. بساطت و سادگي عناوين بهتر است. البته خواهيد بخشيد.

آقاي رضوي هم دو مرتبه آمده بودند و رفته بودند. دفعه اول مرقوم فرموده بودند كه بنده در منزل آقاي طاهري (آقاي محمدصادق قزويني) رفقا را زيارت كنم، بنده به جهاتي نرفتم آنجا، علاوه بر اين يك ساعت به غروب، بنده از آقاي بروجردي- روحي‌فداه - وقت گرفته بودم تا مغرب نتوانستم بيرون بيايم، در آنجا، راجع به مدرسه و وضع مشهود اين مدرسه را ترتيبي داديم، ولي مدرسه شما را به واسطه عللي، حضرت آيت‌الله دخالت نمي‌كند و حق هم دارند؛ چون متصديان امور آن مدرسه به هيچ صراطي مستقيم نيستند.

آقاي دكتر وفائي را دو مرتبه رفتم منزلش نبود.5 پيغام دادم خواهد آمد مدرسه. سلام جناب‌عالي را ابلاغ خواهم نمود و اگر طهران باقرآقا را ديديد، بفرمائيد من كاغذها را پاره كردم.6 علاوه بر اين دكتر وفائي با آن طرز فكر همراه نيست، چرا از پيش خودتان بدون مراجعه به افكار عموم رفقا، ساعت به ساعت خيالات وهميّه نموده و بنا مي‌گذاريد مورد عمل قرار دهيد؟ با اين شرايط حول نقشه‌اي كه ممتنع است عملي شود، گرديدن عقلائي نيست. چرا با صدر بلاغي (آقاي صدر بلاغي مي‌گفت اصلاً سراغ من نمي‌آيند) و بعضي ديگر در اين قسمت‌ها مشورت نمي‌كند؟ بعضي از افاضل هستند كه مي‌توان از آنها استفاده نمود. چند نفر مهندس و دكتر يا محصل خام بي‌اطلاع در مباني اسلامي دور هم جمع مي‌شوند، خيالات عجيبه و غريبه در سر مي‌پرورانند. روي همين بي‌نظمي‌ها و بي‌روشي‌ها بعد از سقوط آن مرد عظيم‌الشأن، نهضت كوچكترين كار مثبتي انجام نداده. جمعيتي كه از طرز فكر آقاسيد... روضه‌خوان و حاج‌آقا...7 تبعيت نمايد، بهتر از اين نمي‌شود! نخشب، دكتر يزدي، برومند و خجسته اصولاً گله‌مند هستند از اين طرز و روش. اگر وقت خوبي هم براي پيشروي پيش بيايد، توده‌اي‌ها فاتح خواهند شد. به كلي رشته‌ نهضت از هم گسيخته شده است. كاغذي كه ايشان اظهار مي‌نمايند بدهم به دكتر وفائي، اغلب رفقاي نهضتي زير بار اين طرز فكر نمي‌روند. بعضي‌ها اعتقاد ندارند به اين حرفها و بعضي ديگر هم نقشه را غيرقابل اجرا مي‌دانند. بايد انسان با تخيلات اين فرمي، آنها را تار و مار نمايد؟

اگر منظور تأسيس مكتب جديدي است، از عهده‌ ما خارج است و نوع رفقاي نهضتي به عنوان مصدقي و پيروي از افكار و منويات او گردهم جمع مي‌شوند. برخي‌ها هم بدبين هستند به ما. به زحمت زياد، عده‌اي از كسبه بازار را كه حاضر كرديم همكاري نمايند، روي اصل خودخواهي چند نفر نهضتي، آنها سرد شدند و رفتند با چند نفر متجدد و مستفرنگ كه مثل ما آخوندها يا بدتر از ماها، همه‌اش با طرح و نقشه و حرف - بدون يك ذره ازخودگذشتگي و عمل- نمي‌توان كاري نمود. خلاصه: قدري بعضي از جهات را به ايشان گوشزد نمائيد، بلكه بشود كاري از پيش برد. اميدواريم خداوند همه ما را توفيق عمل و خدمت به مسلمين عطا فرمايد./السلام عليكم والرحمه‌‌ والبركاته‌.فردا صبح شرحي به چمران خواهم نوشت، شايد خودم هم تا طهران رفتم و ملاقات كردم. جلال آشتياني‌

راجع به عنوان پشت پاكت: بنده عرضم اين است كه «عمده`‌الحكما» لازم نيست، چون بعضي از دوستان از نظر لطف و حُسن‌ظن به داعي، عمده‌`‌الحكما يا حكيم يا فيلسوف يا چيزهاي ديگر مي‌نويسند، بعضي از مدعين دوستي اين را مسخره تلقي نموده و حرفهايي مي‌زنند نظير صلواتي كه براي شما مي‌فرستند و يا «آقا»‌اطلاق مي‌نمايند(!) مع‌الدعا. و ا‡كفني مؤنه‌ انسان سوء و جار سوء و قرين سوء. و ما به همه‌ اينها مبتلا هستيم.

راجع به قضيه ملاقات جناب‌عالي با آقاي چمران، بنده اين‌طور خواهم نوشت؛ يعني بدين مضمون كه: صلاح است جناب‌عالي بعضي از دوستان انتخابي نهضتي را در فلان وقت به آقاي خسروشاهي معرفي نمائيد كه در مواقع خود بتوانند از فكر معظم‌له استفاده نمايند. بنده سال آينده، احتمال قوي مي‌رود در طهران بمانم، چون آقاي راشد و آقاي فروزانفر سال گذشته اين بنده را تشويق مي‌نمودند كه در طهران باشم، حتي گاه هم در نظر گرفتم و بنا بود هفته‌اي دو سه ساعت «دانشكده» مباحثه داشته باشم. اگر ماندم طهران، البته تشكيلات وسيعي خواهم داد.8‌

اين عريضه را چند روز است نوشته‌ام، وقت پيدا نكردم تقديم كنم. تهران هم كاغذ نوشتم رفقا را سلام برسانند. سلام جناب‌عالي را به دكتر رساندم. معظم‌له هم سلام مي‌رسانند و اظهار نمودند كه زيارتشان كردم در محكمه...9‌ اگر تبريز جناب آقاي محمود حبشي را - كه از تجار است - ملاقات فرموديد، سلام حقير را ابلاغ فرمائيد.10‌

و اما درباره آقايان نهضتي‌ها بنده آنهايي را كه واقعاً مردمان به دردخور هستند و خودگذشتگي هم دارند، نسبتاً به حضرت‌عالي معرفي مي‌كنم، البته در بين جوانان و همقطاران خود ما، بنده عده‌اي را سراغ دارم كه در آتيه با آنها مي‌توان كاركرد و كارهاي مثبتي انجام داد و اينهايي را هم كه حضورتان عرضه مي‌دارم، جوانان متعبد و معتقد به مباني ديني هستند و عمل هم مي‌كنند.

اشخاصي‌كه بنده به آنها اطمينان ندارم، چون نظريه خودم را حجت از براي ديگران نمي‌دانم و يا ممكن است اشتباهي رخ دهد، از ذكرشان خودداري مي‌كنم. بعد خواهم عرض كرد. كاغذ هم وافي از براي ذكر نام همه آنها نيست، خصوصيات آنها را بايد بعدها عرضه بدارم.اگر خواستيد و يا ايام عيد طهران تشريف آورديد، بنده آدرس مي‌دهم آنجا ممكن است ملاقات از همه آنها به عمل بيايد.

بنده تمنا دارم به احدي از اهل علم، اين قسم مطالب را اظهار ننماييد؛ چون حقير مخالف خيلي دارم و از خداوند مي‌خواهند مستمسكي به دست بياورند و بنده را نابود كنند. برخي از عامّه ناس و اصحاب خناس در اين لباس هستند، علاوه براينكه مردمان غيرواقف به اوضاع هستند، اشخاص لجوج و معاند و بي‌بندوبار مي‌باشند و هم ثقل طبايعهم عن‌الخروج الي انشأه‌ اخري و مجاوره`‌‌العاكفين حول حرم‌الحق و الحقيقه`‌ و كعبه`‌ الانسانيه`‌ و البيت الشرف قعدوا اول مره`‌ مع القاعدين و قال الحق في حقهم: و لو ارادوا الخروج لاعده له ولكن كره‌الله انبعاثهم و قيل اقعدوا مع القاعدين. ولعمر الحبيب ان ذكر هم يوجب الملال و الحرمان عن مشاهده`‌ الحق و تضيع نقدالعمر و قل كل يعمل علي شاكلته.

مه فشاند نور و سگ عوعو كند                                                                                        هر كسي بر طينت خود مي‌تند

ديگر آنكه: بنده از مرقوم قبلي جناب‌عالي مكدر نشدم و عرض كردم موضوع را خود ملتفت بودم وهستم و از جريانات كاملاً اطلاع دارم، احتياج به تذكر نداشت و حمل برمعاني ديگري هم نكردم و در عقايد و افكار منور جناب‌عالي كه از روح پاك و آزادت سرچشمه مي‌گيرد و متصل است به ارواح طاهره ائمه دين و دعاه‌ حق سلام‌الله عليهم اجمعين، تقدير مي‌كنم.

مرقوم جناب‌عالي ايهام مختصري داشت. به هرحال اينها قابل بحث نيست، بايد ما در فكر باشيم كه بتوانيم در آتيه‌ كاري بكنيم كه از زحمات خود نتيجه گرفته باشيم. اگر جديت به عمل آيد، مي‌توان كاري انجام داد كه مورد رضايت خداوند و حضرت ولي امر هم باشد. اصولاً سستي و انحراف فكري و اعوجاج سليقه و دوري از اجتماع، روحانيت را به كلي از پاي درآورده، كارهاي مثبت حسابي با اين محيط، محال است از ما سر بزند. چند روزي نخواهد گذشت كه اين ظاهر غيركاشف از باطن و واقع هم از ميان خواهد رفت.رابطه خودتان يا حقير را با آقايان نهضتي‌ها، به آقاي حجتي و بعضي ديگر كه تمايل با فدائيان اسلام داشتند يا اگر از آنها كسي باقي است دارند، اظهار ننماييد. آنها با نهضتي‌ها و مصدقي‌ها رابطه خوش ندارند. اين موضوع را تا به‌ حال به شما تذكر نداده بودم كه دو سه نفر از نهضتي‌ها از بنده سؤال نمودند و كاغذي هم نوشتند در تحقيق حال جناب‌عالي كه: آيا با حضرات رابطه دارند؟ همفكرند يا نيستند؟بنده نوشتم ايشان در قم تحت‌تأثير هيچ فكري واقع نمي‌شوند.12‌

جلسه‌اي هم كه آقا... دارد. سركار در او شركت نكنيد كه به نفع شما تمام نخواهد شد. به جان عزيز خودت و به مادر هر دوي بنده و شما حضرت صديقه كبري سلام‌الله عليها قسم كه بنده از روي غرض، عرضي نمي‌كنم. جهاتي در خفا در بين است كه سركار واقف نيستيد و به هر تظاهر ديني ترتيب اثر ندهيد.

اي بسا كس را كه صورت راه زد                                                                                               قصد صورت كرد و بر الله زد

در جلسات فدائيان هم حاضر نشويد. بعضي از آنها مثل آقاي حجتي يعني حجتي بزرگ مردم خوبي هستند، ولي بعضي از آنها كمتر از آنها...، نيستند و از هيچ كاري هم باك ندارند. اگر دليل جهت عرائضم خواستيد، مطالبه نمائيد.13‌

گر دهم من شرح آن بي‌حد شود                                                                                          مثنوي هفتاد من كاغذ شود

عرض ديگر آنكه: در بين رفقاي طهران بعضي‌ها ارتشي هستند، اگر مايل هستيد، معرفي كنم تا با آنها تماس نزديك بگيريد و كاغذي به آقاي سحابي و بعضي ديگر از رفقا نوشتم ازافكار مقدس و نيات حسنه جناب‌عالي برايشان گوشزد كردم. بنده همه آقايان را اميدوارم بيايند خدمتتان، ولي يك تمنا دارم: گرمي با آنها مانع اشتغال به تحصيل شما نشود .اگر سركار زحمت بكشيد و مرد محققي هستيد، محقق‌تر شويد، بيشتر جامعه بشري از جناب‌عالي استفاده مي‌نمايد.

مطلبي را مي‌خواهم به شما تذكر بدهم و از هر لحاظ قابل تذكر است اگر چه گفت: «مثنوي را تو مبدا بوده‌اي» و اين قسم حرفها نيست كه از نظر شريف مخفي باشد، ولي تذكرش لازم است: از اين موضوعات با احدي از اهل قم صحبت ننماييد كه بسيار بسيار ضرر دارد در ارتباط خودتان با آقايان طهران و ارتباط دوستي بنده با آنها نبايد كوچك‌ترين مذاكره به عمل بيايد كه سم ناقع است. افكار نوعاً ضعيف و هيولايي و غيروارد به امورات براي شما زحمت ايجاد خواهند نمود و بعضي از دوستان بنده در خارج ايران تحصيل مي‌نمايند و پايبند به عقايد مقدسه و اهداف عالي مي‌باشند. پاره‌اي موضوعات علمي را تذكر مي‌دهند، بنده با آنها مكاتبات رسمي دارم به نزديك‌ترين دوستان خودم نگفته‌ام، با اينكه ابداً ضرري براي من ندارد اطلاع دوستان؛ ولي اين نهضتي‌ها مورد غضب دولت وقت هستند. اگر شما مكاتبه هم خواستيد، با آنها ننماييد. زياد احتياط كنيد و نوع مطالب را به پيغام يا تماس نزديك به آنها برسانيد.16‌

اصول ده‌گانه را مطالعه، به بنده رد نمائيد و نظريات خودتان را هم اگر بدهيد، بنده استفاده خواهم كرد و مطالعات اين قسم مباحث شما را از هدف عالي‌تر كه استحكام مباني علمي باشد، باز ندارد و با همه اين رفقاي طهراني هم مكاتبه ننمائيد.

آقاي مهندس بازرگان، آقاي دكتر سحابي، آقاي مهندس سحابي، آقاي مهندس رضوي و آقاي طاهري و يكي دو نفر ديگر مورد اطمينان‌اند و با هركه هم خواستيد تماس بگيريد، با آقاي رضوي ما مشورت نمائيد. بين همين آقايان نهضتي‌ها اشخاصي هستند كه بايد كاملاً از آنها ملاحظه نمود. مي‌خواستم حضوراً اين عرايض را عرضه بدارم، وقت نكردم.باز هم عرض مي‌كنم در مكاتبات كاملاً مواظب باشيد بعضي از افكار كوتاه بلكه ناپاك در بين ماها هست و اين حرف‌ها باعث مي‌شود انسان را «هو» نمايند.كاغذي را هم كه به آقاي رضوي نوشته بوديد، ايشان در حضور چند نفر از اهل علم قم در طهران به من داد. به مجرد اينكه خواست بگويد اين كاغذ از يكي طلاب قم است، بنده اشاره نمودم كه در اينجا صلاح نيست صحبت شود. بعد از قرائت مرقومه، بنده بعد از فكر زياد فهميدم كه سركار نوشته‌ايد.

آقاي طاهري و رفيقش را هم زيارت كردم. چند نفر از همفكران آقايان صبح جمعه حجره بنده بودند راجع به اصول ده‌گانه مذاكرات زيادي شد و به عقيده بنده اين نظريه تأمين نخواهد شد و به جايي نخواهد رسيد. جلال‌الدين آشتياني‌

در اين مدت بنده افرادي را در بين آنها سراغ كرده‌ام كه حتي جاه‌طلبي و ولع در ترا‡س به حد وافر در آنها موجود است. روي همين ميزان كاري نكرده‌اند، لذا خيلي علاقه به همكاري ندارم با قطع اينكه كاري از پيش نمي‌رود در اين كارها يگانه عامل مؤثر ازخودگذشتگي است كه يادش بخير!‌

عده‌اي از ‌آقايان اظهار تدين مي‌نمودند به اندازه‌اي كه من فريفته آنها شدم، بعد معلوم شد مخالفت دستورات ضروري اسلام پيش آنها مباح است، بلي در بين آنها برخي موجودند كه واقعاً اعتقاد دارند و عمل هم مي‌كنند علي‌الظاهر حب جاه و رياست هم در آ‌نها نيست كه قليل من عبادي‌الشكور - و عده كمي از آنها هم پيشرفت كار را منحصر به اعمال قواعد حقّه اسلاميه مي‌دانند كه فرمود ثله‌ من الاولين؛ ولي در اثر تشويق آقاي مهندس رضوي و آقاي نخشب و بعضي ديگر به قول معروف و سخن مألوف: با اين همه از سابقه نوميد مي‌شوم، گاهي صحبتي مي‌كنم.

تذكر قسمت اخير هيچ لازم نبود و بنده خودم اين جهات را متوجهم فقط و فقط براي حفظ شئونات، بنده از تعارف هم خودداري مي‌كنم. گذشته از حفظ شئونات بنده از احدي واهمه ندارم. دفع شر اينها براي بنده مثل آب خوردن است. اين‌گونه مردم از هر جهت وامانده‌ترين موجودات محسوبند! «از خيالي جنگشان و صلحشان، از خيالي نامشان و ننگشان.» چند نفر از دوستان طهران كراراً به بنده فرمودند با شما تماس بگيرم حتي سؤالاتي راجع به شما از من كردند. ممكن است از طاهري و ديگران سؤال نمائيد، به هيچ نحو حاضر نشدم كه حتي صحبت كنم با سركار.

با اين محيط فاسد كه منشأ كليه مفاسد و بذر آفت همه اصلاح‌ها و ام‌الفساد تمامي پيشروي‌ها مي‌باشد، بايد احتياط از دست داده نشود و به اصطلاح داغ باطله بر پيشاني انسان زده نشود. يك عده مردم مجهول‌النسب كه براي انعقاد اجتماع به درد مي‌خورند، بدون تربيت خانوادگي و نجابت اصلي به اسم اهل علم، به جان مردم بدبخت افتاده‌اند والعجب من هولاء يزعمون ان بهم قوام‌الدين و بقاء شريعه‌ سيدالمرسلين و الي زماننا هذا ما سمعنا يهودياً آمن بيد و احد منهم و لا نصرانياً اسلم، ولعمري انهم ينادون من مكان بعيد.

بنده هم چون صريح‌اللهجه هستم عرض مي‌‌كنم (رويه جناب‌عالي هم تا اندازه‌اي مرضيّ و پسنديده خدا و رسول است) بين حقير و جناب‌عالي واسطه اصولاً موجود نبوده كه جبر محيط و زمان موجب قطع و انفصالش شود، به اندازه‌اي بنده در اين‌

امورات با احتياط هستم كه حد ندارد. تا اندازه‌اي هم بايد خود جناب‌عالي فهميده باشيد.‌موضوع راجع به مطلب معروضه در عريضه قبلي را هم فرستادم. چند سؤالي هم يكي از دوستان كه به وسيله آقاي راشد با او دوست شدم، درس قديم هم قدري خوانده است و مذاقش مذاق صوفيه است، از آمريكا براي حقير فرستاده. بنده در سؤالات تصرف كرده به زبان خودمان درآورده‌ام و جوابي هم تهيه نموده‌ام. آقاي نهاوندي از بنده گرفتند كه بعد از مطالعه رد نمايد.19‌

برادر جان! اهل علم اينجا احتياج به نوشته آن سيد ندارند و خودشان با آقاي طباطبائي مخالفند. نظر اين است كه بنده مباحثه نكنم در اين امورات. چه بايد كرد!‌ كتاب سيد در اينجا منتشر شده است. قصه مهم اينجا داستان فخر واعظ شيرازي است با آقاي ميرزا آقاي اصطهباناتي كه امتحان را تحريم نمود.21 فخر را بنده از قديم مي‌‌شناسم. مردي با تقوا و ديانت است. به جرم ترويج از آقاي بروجردي به مجرد ورود در نجف، آقاميرزا آقا او را متهم به تصوف نمود كه خيلي بد شد. مانع شدند يك عده رجاله از منبر رفتنش. خيلي براي ميرزا آقا گران تمام شد اين كار، و يك عده هم طرفدارش شدند. در خواندن اين دو اعلاميه به اصل و فرع مطلب پي‌مي‌‌بريد.22‌

آقا جعفر زنجاني را سلام برسانيد.23 بفرماييد خيلي كم لطفيد. معلوم مي‌‌شود از مخلص بدي ديده‌ايد. هيچ يادي ننمودند و... بفرماييد چون جواب استخاره نداريد. راجع به آن موضوع بنده شرحي به آقاي خامنه‌اي نوشتم و شرحي هم آقاي ميردامادي به همشيره خود نوشت كه در قصه تعلل نورزند. علي اي حال خداوند شما را موفق گرداند. هواي اينجا گرم شده است و چون آقاي آقا ميرزا عبدالهادي امر نموده‌اند،24 بنده حتي‌المقدور اينجا هستم... اگر فرمايشي داريد، مرقوم داريد حاضرم در انجام آن. از كثرت گرمي از تطويل معذرت مي‌‌خواهم. ارادتمند: جلال آشتياني.

من اسم شيخ ايسي را قبلاً هم شنيده بودم، ولي او را نديده بودم و بايد اشاره كنم كه شيخ «سيف‌الله ايسي بادكوبه‌اي» از علماي اهل معرفت و حكمت در خراسان و مدرس رسمي فلسفه‌ مشاء بود و احاطه‌اي به حكمت اشراق و صدرايي هم داشت و مي‌گفت: «اسفار ملاصدرا چون آب روان است» او از شاگردان مبرز مرحوم آقا بزرگ ميرزا عسكري شهيدي متوفي به سال 1315 ق بود.

به استاد گفتم: «اگر اشكالي ندارد، من هم با شما مي‌آيم.» اظهار مسرت كرد و گفت: «چه اشكالي دارد؟» اين بود كه همراه ايشان عازم منزل شيخ شديم.. در طول راه آقا سيدجلال به تعريف مقام علمي و فضل و كمال وي پرداخت و در پايان گفت كه: «شيخ فرزند كوچكي دارد كه چون حضرت يوسف مي‌درخشد و مظهري از جمال حق تعالي است! و انسان در چهره‌ او تجلي زيبايي مطلق حق تعالي را به وضوح مي‌‌بيند!» من گفتم: «مگر موجودات و مخلوقات ديگر، مظهر حق تعالي نيستند؟» گفت: «چرا، كل ما في الوجود مظهر تجلي حق تعالي هستند؛ ولي فرزند اين شيخ، مظهري از تجلي كامل جمال‌ الهي است... مثل جمال حضرت يوسف، البته:

در جهان چون حسن يوسف كس نديد                                                                                 حسن آن دارد كه يوسف آفريد