تعاليم اسلام، مجموعه قوانين و مقررات فطري است كه سعادت دنيا و آخرت بشر را تأمين مي كند. اين تعاليم از جنبه هاي مختلف فلسفي، كلامي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي و تربيتي، گوناگون و گسترده است. بي ترديد گزينش مقوله هايي از آن، كار دين شناساني است كه بر زواياي آن تسلط و تبحر دارند و نقش آنها را در ارتباط با منظومه دين مي شناسند.

اين اثر حاضر دست چيني از موضوعات اسلامي است كه به انتخاب و قلم متفكر بزرگ اسلامي، علامه سيد محمدحسين طباطبائي در سه بخش اعتقادات، اخلاق و احكام تنظيم شده است و ذيل هر يك از اين بخش ها، مطالب عميق و خواندني طرح شده است.

در بخشي از كتاب آمده است: «اسلام جامع ترين و كامل ترين اديان آسماني است كه به تمام نيازهاي جسمي و خواسته هاي معنوي و دروني افراد بشر توجه كامل دارد و اشعه تعاليم آن تار و پود وجود انسان را فراگرفته است. اسلام براي رستگاري، راهي را پيش پاي بشر قرار داده است كه هيچگونه ابهام و اعوجاج و گمراهي در آن نيست، راهي است كاملا صاف و مستقيم: (يهدي الي الحق و الي طريق مستقيم، سوره احقاف، آيه 30) قرآن مردم را به سوي حق و به سوي يك راه و روشي كه يكنواخت و از هرگونه تضاد و تناقض دور است، راهنمايي مي كند. يعني با گرايش به آن، انسان مي تواند از توفان حوادث زندگي جان سالم به در برد و با به كار بستن آن، انسان با سازمان آفرينش توافق پيدا كرده، هيچگونه تضاد و يا تنافي و يا برخوردي با حركت عمومي و كمالي جهان پيدا نخواهد كرد و به عظمت هستي بيكران و وظايف عالي انساني و ايثار در راه تعالي زندگي اجتماعي آشنا خواهد گرديد.»

اسلام از نگاه نويسنده، ديني است كه از نظر احاطه و جامعيت علمي تمام حركات و سكنات و رفتار و كردار بشر را تحت نظر عميق خود قرار داده و براي او حدود و مقررات و احكام مناسبي در اقتضاي زمان و مكان وضع كرده است. لذا در تعاليم اسلام از حكم هيچ موضوعي فروگذار نشده است و از اين نظر اسلام مي تواند در هر عصري جوابگوي مشكلات و مسائل گوناگون فردي، اجتماعي، اقتصادي، فكري، قضائي، سياسي، فلسفي و غيره باشد.

كتاب «تعاليم اسلام» پيش از اين توسط ناشران مختلف نيز به چاپ رسيده است. سيدهادي خسروشاهي درباره ويژگي اين چاپ مي نويسد: «آنچه را ما اينك در ضمن مجموعه آثار علامه طباطبائي به علاقه مندان آثار استاد تقديم مي داريم، داراي اضافات و اصلاحاتي است كه براي آخرين بار زير نظر خود استاد انجام گرفت و مطالب پس از ويرايش لازم، فصل بندي و تنظيم به نظر مبارك استاد علامه(ره) رسيد و مورد موافقت ايشان قرار گرفت. علاوه بر چهار رساله اصلي ـ تعاليم اسلام ـ رساله ديگري از تأليفات استاد علامه كه تحت عنوان "اسلام و اجتماع" در دي ماه 1342 منتشر شده بود، در پايان اين مجموعه و براي تكميل مباحث آن، و طبق پيشنهاد و صلاحديد خود استاد، آورده مي شود كه همه چاپ هاي بيست گانه قبلي ـ و توسط ناشران مختلف ـ فاقد آن است. اميدوارم كه اين مجموعه كامل ارزشمند، براي شناخت عقايد و احكام اسلامي، در بين نسل جوان معاصر هم ـ   مانند نسل جوان پيشين ـ نقش خاص خود را ايفا كند.»

ناشر كتاب نيز در باره چاپ آثار علامه طباطبائي مي نويسد: «موسسه بوستان كتاب، آثار حكيم الهي علامه طباطبايي را در 20 عنوان، به كوشش استاد سيدهادي خسروشاهي، منتشر كرده است كه بعدا به صورت "مجموعه آثار" در چند مجلد به تناسب موضوع، آنها نيز عرضه خواهند شد. اين آثار عبارت  اند از: قرآن در اسلام، شيعه در اسلام، شيعه، رسالت تشيع در دنياي امروز، رسائل توحيدي، انسان از آغاز تا انجام، بررسي هاي اسلام (2 جلد)، روابط اجتماعي در اسلام، آغاز فلسفه، نهايت فلسفه، اصول فلسفه رئاليسم، مجموعه رسائل (3 جلد)، تعاليم اسلام (كتاب حاضر)، سنن النبي، مصاحبات، گلچيني از معارف و مستدركات. علاوه بر 20 عنوان فوق، با تلاش ساير پژوهشگران، برخي ديگر از آثار علامه (تاكنون 13 عنوان) كه جلدهاي ديگر اين مجموعه است، منتشر و يا آماده انتشار شده است.»

در انتهاي اين اثر، نمايه اي از آيات، روايات، اعلام و مكان ها به چاپ رسيده است.

امتيازهاي دين اسلام
اسلام جامع ترين و كامل ترين اديان آسماني است كه به تمام نيازهاي جسمي و خواسته هاي معنوي و دروني افراد بشر توجه كامل دارد و اشعه تعاليم آن تار و پود وجود انسان را فرا گرفته است.
اسلام براي رستگاري، راهي را پيش پاي بشر قرار داده است كه هيچ گونه ابهام و اعوجاج و گمراهي در آن نيست، راهي است كاملاً صاف و مستقيم: (يهدي إلي الحقّ وإلي طريقٍ مستقيم)  قرآن مردم را به سوي حق و به سوي يك راه و روشي كه يك نواخت و از هر گونه تضاد و تناقض دور است، راهنمايي مي كند. يعني با گرايش به آن، انسان مي تواند از توفان حوادث زندگي جان سالم به در برد و با به كار بستن آن انسان با سازمان آفرينش توافق پيدا كرده، هيچ گونه تضاد و يا تنافي و يا برخوردي با حركت عمومي و كمالي جهان پيدا نخواهد كرد و به عظمت هستي بيكران و وظايف عالي انساني و ايثار در راه تعالي زندگي اجتماعي آشنا خواهد گرديد.
اسلام ديني است كه از نظر احاطه و جامعيت علمي تمام حركات و سكنات و رفتار و كردار بشر را تحت نظر عميق خود قرار داده و براي او حدود و مقررات و احكام مناسبي در اقتضاي زمان و مكان وضع نموده است. لذا در تعاليم اسلام از حكم هيچ موضوعي فروگذار نشده است و بدين جهت، اسلام مي تواند در هر عصري جواب گوي مشكلات و مسائل گوناگون فردي، اجتماعي، اقتصادي، فكري، قضائي، سياسي، فلسفي و غيره باشد. و به طور كلي جامع محاسن كليه مسلك ها و مرام هاي اصلاحي است.
لردهدلي متفكر و دانشمند بزرگ مي گويد: «من ايمان قطعي دارم كه هرگاه بزرگ ترين و متفكرين و خردمندان اروپا، براي پيدا كردن ديني كه روي اصول منطقي جهاني و احساسات عمومي بنا شده، جمع مي شدند، مسلماً و به اتفاق آرا، دين اسلام را اختيار مي كردند، زيرا در بزرگي و عظمت، و در عين حال، سادگي مقررات آن، جاي سؤال نيست... .پذيرفتن و استقبال از اين دين، كه موهبت بزرگي بوده، سرتاپا منطق و دليل است و راحتي روح و سلامتي تن را در نظر گرفته، به معنويات روحي نيز توجه كامل دارد موجب رهايي و نجات انسان مي گردد... و... من، با درك سادگي و در عين حال شكوه و عظمت نور اسلام، شبيه كسي هستم، كه از يك تونل تنگ و تاريك، به محيط وسيع و روشني وارد شده است».
در اسلام دين و دنيا توأم است و هر فرد مسلماني بايد اين دو را به موازات هم پيش ببرد و تفكيك اين دو در نظر اسلام خطاي بزرگي است، بدين ترتيب در مكتب اسلام، حفظ موازنه و تعادل بين جسم و جان، دنيا و آخرت، بزرگ ترين عامل سعادت است.
اسلام از نقطه نظر تشويق و ترغيب انسان به كارهاي نيك و نشان دادن شرايط تمدن واقعي و قوانين بهداشتي و اصول تعليم و تربيت و لازم شمردن آموزش علم و دانش، بي نظير است.
اسلام به كسب فضائل اخلاقي، اهميت بيشتري داده است. مسلمان واقعي وانسان كامل، كسي است كه به كمالات اخلاقي و فضائل معنوي آراسته باشد.
اين ها فهرست كلي از مشخصات و امتيازهاي ويژه دين اسلام است و اين آموزش ها به طور گزيده، در كتاب حاضر آمده است و به همين دليل مي توان گفت كه اين كتاب خلاصه اي از تعاليم دين اسلام است.
اولياي «دارالتبليغ اسلامي قم» در اين فكر بودندكه كتابي جامع و در عين حال مختصر و فشرده كه خلاصه اي از تعاليم گسترده اسلام باشد، تهيه شود و به زبان هاي زنده دنيا ترجمه گردد.
مسلماً اين عمل براي شناساندن اسلام به كساني كه از تعاليم اسلام اطلاعي ندارند، بسيار مؤثر خواهد بود و ارزش اين عمل را كساني بهتر مي دانند كه درد دين داشته و چند سالي در كشورهاي اروپايي و آمريكايي گذرانده و از فقدان كتب اسلامي به ويژه شيعه، در كتاب خانه هاي بزرگ دنيا اطلاع داشته باشند.
اين كتاب توسط استاد علامه سيد محمد حسين طباطبائي به همين منظور تهيه شده است كه دراختيار علاقه مندان قرار مي گيرد. اميدواريم كه مورد رضايت حق واقع شود.
قم ـ داود الهامي
15/11/54 
                                                                             ***
... آخرين چاپ كتاب، در چند سال قبل، توسط مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزۀ علميّه قم با مقدمه اي مفيد براي استفاده عموم عرضه گرديد كه متن آن مقدمه را هم براي تكميل مقدمه ها!، باز در اين جا مي آوريم:

مقدمه
كتاب حاضر فشرده اي از تعاليم اسلام است كه به زباني نسبتاً ساده نگارش يافته است كه تا آنان كه نمي توانند به طور تخصصي و عميق مسائل اسلامي را بررسي كنند، آگاهي اندكي داشته باشند.
يكي از شيوه هاي ارزشمند براي گسترش فرهنگ و علوم ديني، ساده نويسي است، اين روش براي همگاني شدن دانش هاي بشري پديد آمده است تا پرده ابهام و دشواري را از رخساره پاره اي از علوم و فنون تخصصي و پيچيده بردارد و فهم آن را براي همگان آسان سازد. هر علم و موضوعي را، هرچند فني باشد، مي توان به زباني بازگو كرد و نوشت كه هر كس در فراخور حال و به اندازه گسترش و ژرفاي انديشه خويش، از آن طرفي بر بندد و دريافتي نسبي داشته باشد.
اين شيوه را به بهترين شكل در قرآن مي بينيم. در قرآن پيچيده ترين مسائل بشري، در موضوعات دقيق و سطح بالاي متافيزيكي و انساني، معاد و سرانجامِ سير انسان و حالات انسان پس از مرگ و... به ساده ترين گويش ها ترسيم شده است. برشمردن نمونه هايي از اين فرازهاي پربار قرآن فرصتي مي خواهد كه تنها يكي دو نمونه ياد مي شود.
قرآن در استدلال براي معاد و زندگي پس از مرگ، در عين استواري و منطقي بودن، ساده و كوتاه و همه كس فهم سخن مي گويد: (قالَ مَن يُحيِي العِظامَ وَهِيَ رَميم) . هنگامي كه سؤال مي كنند كيست كه استخوان هاي پوسيده را دوباره زنده كند؟ پاسخ مي دهد: آن كس كه در آغاز آن را حيات بخشيده است، اين چنين قدرتي دارد. استدلال بسيار مهم و سخني اصولي و برهاني است. آن قدرت كه همه چيز را از عالم نيستي به جهان هستي درآورد، توان دارد كه پس از پراكندگي اجزاء، ديگر بار آن را گرد هم آورد و چون آغاز، حيات دوباره ببخشد.
گويند حكيم فارابي گفته است: اي كاش ارسطو بود و اين برهان قرآني را به او عرضه مي كردم تا معاد جسماني را مي پذيرفت. مي بينيد در عين برهاني بودن، كلامي بسيار ساده است كه هر كس اندكي بينديشد آن را در مي يابد.
هم چنين درباره علم مبدأ سخن ها گفته شده و استدلال ها آورده اند، قرآن مطلب را با بياني ساده و استوار مي آورد: ( ألا يَعلَمُ مَن خَلَقَ وَهُوَ اللَّطيفُ الخَبير) .
آيا آفريننده نمي داند؟ كسي كه موجودات را هستي بخشيده طرح و نقشه و چگونگي آن را نمي دانسته است؟ موضوع با اين بيان كوتاه كاملاً روشن مي شود و براي اهل فن نيز اين آيه در موضوع خود استدلال نيرومندي را دربردارد.
پيامبر اسلام و امامان نيز مطالب بلند و برتر و پيچيده را به پيروي از كتاب خدا به زبان ساده و در عين عمق، روشن و آشكار بيان مي كردند و اين كه در قرآن آمده است: (وَما أَرسَلنا مِن رَسُولٍ إلا بِلِسانِ قَومِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُم) . آيه شريفه به روشني مي گويد كه پيامبران معيارهاي به زبان متداول را دقيقاً به كار مي بستند براي تبيين و بازگو كردن حقايق... و اين براي اين است كه پيامبران شيوه دقيق عرضه كردن و چگونگي گويش و بينش مردم زمان خود را نيك مي شناختند و از ذوق ها و احساس ها آگاه بودند و احساس هنري و ادبي مردم ديار خويش را در دست داشتند و مسائل و مطالب خود را در قالب هاي متداول و مورد پذيرش و پسند مردم زمان مي ريختند و گرچه اصول تعاليم انبيا يگانه و يكسان بوده است، اما چگونگي بيان و عرض آن در جوامع مختلف، تمايز چشم گيري داشته است.
اين اصل در دستور كار انبيا قرار داشته است:
إنّا أمرنا معاشر الأنبياء أن نكلّم النّاس بقدرِ عُقُولهم
 ما ـ گروه پيامبران ـ مأموريم طبق فراخور انديشه مردم سخن بگوييم.
بنابراين مسائل اسلامي را بايد بدان گونه عرضه كرد كه همگان آن را درك كنند و زباني ساده و استوار و آميخته با زيبايي هاي هنري و ادبي برگزيد تا در تأثير بيشتر و فوري تر آن موفقيت هايي چشم گير به دست آورد.
بنابر اين اصل و به پيروي از قرآن و حديث، علماي ما كتاب هايي فشرده و ساده و به زبان عموم مي نوشتند كه در عين استواري و منطقي بودن و برخورداري از شكل و فرم و شيوه درست، ساده و فشرده بوده است. آنان نيك دريافته بودند كه همواره كيفيت عرضه و چگونگي زبان و گفتار و نوشتار است كه مي تواند مطلب را در جامعه بگستراند؛ اصلي كه هم اكنون متأسفانه فراموش شده است!
در اين راه و براي تحقق راستين اين روش، دو اصل نقش ضروري و اصولي دارد: نخست اطلاع و آگاهي كامل از موضوع مورد نظر، ديگر شناخت اصول نويسندگي و معيارهاي ادبي و هنري ساده نويسي.
اگر هر يك از اين دو اصل را نداشته باشند بي ترديد عرضه كتاب هاي مفيد براي همه را ندارند، و اگر به چنين مهمي دست بزنند، موفق نخواهند بود.
بنابراين تهيه رساله هايي كوچك در مسائل بزرگ معارف ارزشمند بشري كاري بزرگ، فني و دشوار است و آن كس كه علم را «براي همه» مي نگارد، از آن كس كه علم را براي «متخصصان» مي نگارد، كاري بزرگ تر و فني تر انجام مي دهد. پس، از اين كه گفتيم ساده نويسي، انگاشته نشود كه هر كس را توان اين هست كه با ما يه اندك علمي و هنري در كار نويسندگي، رساله هايي را عرضه كند، بلكه اين كار از نگارش هاي علمي و فني، دشوارتر و توانگيرتر است و چنان كه ياد شد، دست يازيدن به چنين كاري دو تخصص مي خواهد.
در رابطه با نشر فرهنگ دين و به ويژه اسلام، چنين كتاب هايي ضرورتي حياتي دارد و چون مردم جامعه ما را فرصت آن نيست كه سال هاي سال در راه شناسايي اسلام وقت بگذرانند، بايد چنين رساله هايي نوشته شود تا به مقدار لازم با مسائل اسلام آشنا شوند و عظمت و ژرفايي و گستردگي مسائل اسلامي مانع درك عموم نگردد:
آب دريا را اگر نتوان كشيد   هم به قدر تشنگي بايد چشيد
بنابراين، پژوهش گراني كه در مسائل گوناگون اسلام تخصص و مهارتي دارند، در فنون ادبي، هنري و شكل ها و فرم هاي عرضه مطالب نيز بايد تخصص و تجربه داشته باشند، تا مطالبشان بدون زبان نباشد! و بتوانند فرهنگ اسلام را به ذهنيت نسل جديد، نزديك كنند.
براي انجام چنين مهمي كتاب حاضر عرضه مي گردد.
مرحوم علامه طباطبائي با اطلاعات فراوان و عميقي كه از مسائل اسلامي به طور مجموعي و در رابطه با يكديگر داشتند و هم چنين تجربه اي كه در عرضه كتاب هاي نسبتاً ساده و عمومي كسب كردند، هدفشان انجام چنين رسالتي بوده است. اين كتاب و كتاب هاي اندك ديگري كه در اين زمينه داريم، مي تواند همگان را سودمند افتد.
والسلام    
مركز انتشارات   
دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم 
                                                                              ***
... در اينجا بايد يادآور شد كه آنچه را ما اينك در ضمن مجموعه آثار علامه طباطبائي، به علاقه مندان آثار استاد تقديم مي داريم، داراي اضافات و اصلاحاتي است كه براي آخرين بار زير نظر خود استاد انجام گرفت و مطالب پس از ويرايش لازم، فصل بندي و تنظيم به نظر مبارك استاد علامه(ره) رسيد و مورد موافقت ايشان قرار گرفت.
علاوه بر چهار رساله اصلي ـ تعاليم اسلام ـ رساله ديگري از تأليفات استاد علامه كه تحت عنوان «اسلام و اجتماع» در دي ماه 1342 منتشر شده بود، در پايان اين مجموعه و براي تكميل مباحث آن، و طبق پيشنهاد و صلاحديد خود استاد، آورده مي شود كه همۀ چاپ هاي بيست گانه قبلي ـ و توسط ناشران مختلف ـ فاقد آن است.
اميدوارم كه اين مجموعه كامل ارزشمند، براي شناخت عقايد و احكام اسلامي، در بين نسل جوان معاصر هم ـ مانند نسل جوان پيشين ـ نقش خاص خود را ايفا كند.
بمنّه و توفيقه  
سيد هادي خسروشاهي
پانزده خرداد، 1387، قم.