اشاره: حجت الاسلام والمسلمین سید هادی خسروشاهی از روزهای ابتدایی نهضت اسلامی در ایران علاقه مند به نهضتهای اسلامی در سایر کشورها مانند مصر و عراق و الجزایر بود و با رهبران نهضت های اسلامی در سراسر جهان مکاتبات مفصلی داشته است. واتیکان و مصر دو مهد بزرگ تمدن ،محل ماموریت دیپلماتیک این روحانی فرهیخته بوده است. با هم پاسخ ایشان را به پرسشهای ما در زمینه فعالیتهای سیاسی و فرهنگی ایران در این دو کشور می خوانیم. ویژه نامه روزنامه ایران (رمز عبور4)
نحوه انتخاب جنابعالی به عنوان سفیر ایران در واتیکان چگونه بود؟
بنده قبل از انتخاب به عنوان نخستین سفیر جمهوری اسلامی ایران در واتیکان، نماینده حضرت امام خمینی(قدس سره) در «وزارت ارشاد ملی» بودم. در آن ایام، حضرت امام نماینده گانی در: وزارت دفاع، سپاه پاسداران، جهاد سازندگی و یکی دو نهاد دیگر داشتند و بنده هم با حکم رسمی معظم له، به نمایندگی ایشان در وزارت ارشاد منصوب شده بودم... در دوره نخست انجام وظیفه، مصادف شدیم با چند نفر از دوستان قدیمی خود: ملی ـ مذهبی ـ که معاونت های وزارت خانه را به عهده داشتند... آقای وزیر هم که خود یک فرد لیبرال و دوست قبلی ما بود.. و متأسفانه برخلاف انتظار، همکاری و هماهنگی آقایان با برنامه های دفتر نمایندگی در حد معقول و منطقی، ـ با توجه به حکم رسمی امام ـ نبود و در مواردی هم با اخلال و تخریب عملی بعضی از آن آقایان روبرو شدم که خود داستان مفصلی دارد و در خاطراتم درباره وزارت ارشاد، به آنها اشاره کرده ام...
... پس از پایان این دوره، آقای عباس دوزدوزانی وزیر ارشاد شد و ایشان ناگهان کل وزارت خانه و واحدهای منسوب به آن را تعطیل نمود و درهای ورودی وزارتی را بست و هیچ یک از کارمندان را به وزارت خانه و نهادهای مربوطه راه ندادند... نامبرده معتقد بود که این افراد، همان عناصر وزارت جهانگردی و توریستی رژیم هستند و به درد وزارت ارشاد نمی خورند... و البته این برداشت در مورد عده ای، صحیح بود ولی از اکثریت کارمندان می شد با بازسازی ـ پس از پاک سازی ـ استفاده کرد و روشن است که کارمندی مثلاً پس از بیست سال کار در یک وزارتخانه ای با حقوق کمتر از ده هزار تومان، پس از اخراج، راهی برای امرار معاش نداشته باشد.. و این بود که اغلب به اینجانب مراجعه می کردند و شکایت داشتند...
من نخست موضوع را با حضرت امام مطرح ساختم و ایشان فرمودند: آن هایی که به درد وزارت ارشاد می خورند، نگهدارند، بقیه را هم به تناسب برای امور عام المنفعه ادارات دیگر مثلاً مؤسسات بهداشتی و ... منتقل کنند. من موضوع را روز جمعه ای در مقرّ نماز جمعه ـ زیر جایگاه ایراد خطبه ـ پیش از آغاز برنامه ها، به آقای رجائی که در آنجا حضور داشت گفتم و متأسفانه پاسخ وی دلسرد کننده بود: «دولت جدید موظف نیست به همه کارمندان ادارات که نیازی به آن ها نیست کار بدهد! خودشان بروند کار جدیدی پیدا کنند!».
این پاسخ برادر عزیز و قدیمی من و آن برداشت وزیر محترم ایشان، باعث گردید که من تصمیم به استعفا بگیرم تا پس از دوستان ملی گرا! با برادران اصولگرا؟ درگیر نشوم.. این بود که به بیت امام رفتم و موضوع را با حاج احمد آقا مطرح ساختم. نامبرده گفت: «این خیلی جالب نیست که نماینده امام استعفا بدهد. شما مانند گذشته به دفتر خود در وزارت خانه بروید و کمی صبر کنید تا راه حلی پیدا شود...»
پس از یکی دو هفته، خود شهید رجائی به من زنگ زد که دوستان پیشنهاد می کنند که در صورت تمایل به یکی از سفارتخانه ها بروید، مثلاً الجزائر که سابقه آشنائی با برادران آنجا را دارید و یا واتیکان که مطالعاتی درباره کارهای آن ها دارید!... من گفتم: الجزائر خوبست و با روحیه من هم سازگارتر است... واتیکان هم البته بد نیست.. می توانیم آن ها را از درون بشناسیم!.. و گویا در شورای مربوطه گزینۀ دوم تصویب شده بود. این بود که به عنوان نخستین نماینده دیپلماتیک ایران در واتیکان انتخاب شده و به آنجا رفتم...
برداشت شما از پاپ و کلیسا پیش از سفر به واتیکان چه بود؟
دستگاه پاپی و اصولاً دربار واتیکان همواره از لحاظ سیاسی، در جناح استکبار جهانی و حاکمیت غربی قرار داشته و دارد و متأسفانه در اغلب موضع گیری ها هم با غربی ها ـ بویژه امریکا ـ هماهنگ است. پاپ در نخستین دیدار من که باید استوارنامه را به ایشان می دادم از پیروزی «ایمان» و نفوذ آن در میان مردم ایران، ابراز خوشحالی نمود و آرزو کرد که مردم مسیحی هم مانند مردم ایران، در ایمان خود استوار باشند... اما در عملکرد، هیچ تغییری در «ایمان» خود آن ها مشاهده نشد و بلکه همچنان به برنامه های سیاسی همیشگی خود ادامه دادند و مثلاً بجای ابراز همدردی با ملل محروم و مظلوم جهان، مانند مردم فلسطین، به ابراز همدردی با «گروگان های امریکائی در ایران» پرداختند و حتی جناب پاپ نماینده ای هم به ایران فرستاد که امام نماینده ایشان را پذیرفت و پیغام و هشداری توسط وی به پاپ ابلاغ فرمود... من فکر می کنم پیروزی انقلاب اسلامی و تحول عظیمی که در جهان اسلام و دنیای مستضعفان پدید آورد، واتیکان را برای ادامه مبارزه ای جدی و همه جانبه با اسلام، همراه استکبار جهانی، هوشیار نمود و ارباب کلیسا، روش های جدیدی در نفوذ به کشورهای فقیر اسلامی و تبشیر مسیحیت، در پیش گرفتند تا به مقصود خود برسند!
آیا دیداری هم با پاپ داشتید؟
در نخستین دیدار با پاپ ژان پل دوم، ضمن تسلیم استوار نامه و اظهار امیدواری برای تحکیم روابط فیمابین، پیام حضرت امام خمینی(قدس سره) را هم به ایشان ابلاغ کردم... امام خمینی در موقع دیدار کسب اجازه و خداحافظی، به من فرمودند که ضمن ابلاغ سلام ایشان به جناب پاپ، یادآور شوم که: «امروزه اگر حضرت مسیح در میان ما بود، هوادار ملت ها می شد و در کنار «کارتر» قرار نمی گرفت.»
من این پیام را پس از تعارفات معمولی، ابلاغ کردم و پاپ با دقت به آن گوش داد و اظهار امیدواری کرد که «همواره به راه مسیح» ادامه دهد و آرزوی خود را در استواری «ایمان» مسیحی مانند ایمان مردم ایران، تکرار کرد... و بعد دست مرا گرفت و به کتابخانه خود که در کنار دفتر کارش قرار داشت برد و به من گفت که یک عکس یادگاری بگیریم! و عکاس های خاص ایشان هم چند عکس گرفتند!... علیرغم اختلاف عقیدتی ـ سیاسی ـ مذهبی با ارباب کلیسا، در آنجا به یاد آیه شریفه ای افتادم که درباره آن ها نازل شده است: «ذلک بان منهم قسیسین و رهباناً و انّهم لا یستکبرون» در واقع این نوع فروتنی، از رهبر یک میلیارد کاتولیک جهان، خاطره شیرینی بود...
ارتباط شما با امام خمینی(ره) در زمان تصدی سفارت چگونه بود؟
ارتباط من با حضرت امام(قدس سره)، از واتیکان، مانند ارتباطم با ایشان در حوزه علمیه قم بود.. یعنی: ادامه روش طلبگی... اطلاع رسانی و بازگوئی اشکالات... روی همین مبنا، من علاوه بر گزارش هایی که به وزارت امور خارجه می فرستادم، گزارش های ویژه ای هم خدمت ایشان ارسال می کردم.. و یا به ایران که می آمدم نمائی کلی از اوضاع واتیکان و روش سیاسی پاپ و غیره، ارائه می نمودم. و علاوه بر این ها، با اینکه در «حوزه مأموریت» من نبود، بعضی از روزنامه های ضد انقلاب و یا مطبوعاتی را که علیه ایشان و انقلاب اسلامی مقالاتی منتشر می ساختند، خدمت ایشان می فرستادم... که این موضوع اخیر موجب تذکار یکی از اعضاء محترم دفتر امام شد که به من گفت: «چرا این ها را می فرستید؟ امام ناراحت می شود»!.. و من در ملاقات، موضوع اخطار یکی از دوستان دفتر را با ایشان مطرح کردم و پرسیدم که اگر حضرتعالی صلاح نمی دانید، نفرستم؟ بنده فکر می کنم که: اطلاع حضرتعالی از جو حاکم بر خارج، لازم است... امام لبخندی زدند و گفتند: دوستان به فکر وضع مزاحمی من هستند و غرضی نداشته اند، اما شما آنچه را که می فرستادید ادامه دهید و من بعضی از آنها را می خوانم و همانطور که جنابعالی گفتید اطلاع از آن ها ضروری است آدم که نباید همه اش تعریف و تمجید بشنود! به اعتراضات و ناسزاها هم باید توجه کند تا اگر واقعا اشکالی هست برطرف شود.
فعالیت های فرهنگی شما در دوران فعالیت چگونه بود؟ آیا از سوی واتیکان برای شما محدودیت ایجاد نمی شد؟
فعالیت فرهنگی ما در ایتالیا، و به نحوی در کلّ اروپا، از طریق تشکیل سمینارهای دانشجوئی و جلساتی با علمای اهل سنت برای تقریب مذاهب اسلامی و تشکیل جلسات مذهبی در شب های جمعه و یا به مناسبت های مختلف، در محل کتابخانه سفارت ایران در واتیکان ـ با حضور دهها نفر از دانشجویان مسلمان ایرانی، لبنانی، عراقی و غیره ـ و نشر کتاب و مجله به زبان های مختلف.. انجام می پذیرفت.
در ایتالیا «مرکز فرهنگی اسلامی رم» با هزینه آل سعود فعال بود و ما «مرکز فرهنگی اسلامی اروپا ـ رم» را تأسیس کردیم که از لحاظ قانون دولت ایتالیا اشکالی نداشت و دولت واتیکان هم نمی توانست برای ما محدودیتی ایجاد کند، چون اولاً بیان عقیده و نشر اندیشه در اروپا آزاد است و ثانیاً مرکز فعالیت ما «رم» بود که زیرمجموعه واتیکان نیست. بلکه «واتیکان» خود در گوشه ای از آن شهر قرار دارد.
البته یک بار من در یک مصاحبه با روزنامه های ایتالیائی، سیاست پاپ را در مورد سکوت در قبال وحشیگری های اسرائیل و قتل عام مردم تونس و چند فلسطینی در «حمام الشطی» تونس، و آه و ناله وی برای کشته شدن یک یهودی در یک کشتی تفریحی توسط گروه فلسطینی ابوعباس؟! مورد انتقاد قرار دادم که انعکاس وسیعی در محافل سیاسی ایتالیا یافت.. و این مصاحبه موجب اعتراض سفارت واتیکان در تهران، به وزارت امور خارجه ما گردید... وقتی دوستان مرکز موضوع را بر من انعکاس دادند، در پاسخ نوشتم به آقای سفیر واتیکان در تهران بگوئید که من در ایتالیا مصاحبه کرده ام نه در واتیکان! و این یک حق مشروع و قانونی من است...
من اغلب برای سفر به ایتالیا، چون گاهی پرواز مستقیم از تهران نبود، از طریق اسلامبول می رفتم، بطور تصادفی در یکی از این سفرهای عبوری یک روزنامه ترکی چاپ استانبول را خریدم که ببینم در دنیا چه خبر است؟ اتفاقاً به خواست خداوند در آن روزنامه سندی بود که خیلی به درد من خورد. در آن روزنامه مصاحبه سفیر واتیکان در ترکیه، درج شده بود و این جناب سفیر، انتقاد تندی از جمهوری اسلامی بعمل آورده و خواستار جدائی دین از سیاست در ایران شده بود! و من کپی آن روزنامه را هم به تهران فرستادم و هم به وزارت امور خارجه واتیکان! و اتمام حجت کردم که در صورت ادامه این قبیل مصاحبه ها، از ما توقع نداشته باشند که سکوت کنیم... بویژه که آقایان دربار واتیکان، مدعی بی طرفی در مسائل سیاسی مربوط به ایران و جهان هستند... بعد شنیدم که آن سفیر را واتیکان توبیخ کرده و البته پس از آن هم ما شاهد مصاحبه های مشابه و انتقاد مستقیم از سوی ارباب کلیسا و یا پاپ ژان پل دوم نبودیم.
نگاه جمهوری اسلامی ایران به واتیکان چگونه بوده است؟ آیا واتیکان در ایران مبلغ مذهبی هم دارد؟
روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران با واتیکان، روابطی عادی بوده و هست... و مشکلی وجود ندارد. البته مدتی آن ها مشکلاتی در رابطه با مدارس مذهبی خودشان در تبریز و غیره داشتند که در دوره وزارت شهید باهنر اقداماتی شد و آن ها اطمینان خاطر یافتند که در ایران اسلامی، مسیحیان مانند دیگر شهروندان، دارای حقوق مساوی هستند.
ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی اعزام مبلغان مذهبی به ایران قطع شد و عناصر خارجی به اصطلاح «میسیونرهای مسیحی» حق «تبشیر» در ایران را نداشتند.. امّا متأسفانه در این اواخر، ایادی داخلی کلیساهای کاتولیک و پروتستانت با تشکیل جلسات ویژه برای جوانان ایرانی و یا چاپ و نشر کتاب مقدس و نشریات مذهبی دیگر به زبان فارسی، حتی در معابر عمومی شهرهای بزرگ از جمله تهران و با توزیع رایگان آن ها، به تبشیر مسیحیت پرداخته اند! که از لحاظ قانونی نمی دانم کدام نهادی مسئول پی گیری این امر و اقدام مناسب باید باشد؟
با توجه به فعالیت گسترده منافقین در اروپا بخصوص در ایتالیا آیا برخوردی هم با آنها داشتید؟
منافقین و گروه های ضد انقلاب در کل اروپا و از جمله ایتالیا، فعالیت گسترده ای داشتند و حتی روزنامه «مجاهد» را به زبان ایتالیایی هم منتشر می کردند.. برادران ما در مرکز فرهنگی ایتالیا، دو سه کتاب و رساله درباره منافقین از دکتر بنی صدر و دکتر سروش منتشر ساختندو یک کتابی هم تحت عنوان «تروریسم در ایران» به زبان های ایتالیایی و انگلیسی منتشر نمودند و بین مسئولین احزاب و محافل سیاسی توزیع کردند... تا آن تاریخ منافقین به ظاهر با من کاری نداشتند، اما پس از نشر این کتاب، به تخریب و سپس تهدید پرداختند... و حتی یک روز، گروهی از آن ها به سفارت ما، حمله کردند یعنی از راه ورودی کنسولگری سفارت، وارد ساختمان سفارت ما در واتیکان شدند... و پس از شکستن در و پنجره و نوشتن شعارها بر در و دیوار و کتک زدن چند نفر، به دنبال من آمدند و وقتی با درب بسته اطاق من روبرو شدند، آن را شکستند و باز مرا نیافتند! در حالیکه بطور یقین می دانستند که من همه روز در اول ساعات اداری، در محل کارم حاضر می شوم!
دلیل اینکه مرا نیافتند! این بود که دو روز قبل از آن، آیت الله شیخ محمد علی تسخیری همراه حجت الاسلام شیخ عبدالحسین معزی برای شرکت در کنفرانس اندیشه اسلامی الجزائر، از تهران به ایتالیا آمدند و میهمان من بودند تا عازم الجزائر بشوند و من گفتم که اتفاقاً من هم دعوت دارم و پس فردا می آیم... حضرت تسخیری گفتند حالا که دعوت دارید، بیایید با هم برویم؟.. و من فرستادم تاریخ بلیط را ـ که وزارت شئون دینی الجزائر آن را فرستاده بود ـ عوض کردند و همراه آقایان، یک روز زودتر از موعد، رهسپار الجزائر شدم... و این یک روز، همان روزی بود که آقایان به سفارت حمله کردند و مرا نیافتند!
بعد هم یک بمب صوتی در باغ اقامتگاه منفجر شد که پلیس گفت برای ارعاب از خیابان به محوطه انداخته شده است؟.. و چندی بعد یک چمدان پر از اسلحه در یکی از اطاق های یک هتل کشف شد که در داخل آن اسم بنده و آدرس سفارت نوشته شده بوده! و پلیس معتقد شد که کار دولت عراق است چون مسافرهای صاحب چمدان، به عربی صحبت می کرده اند؟.
و برای آخرین بار یک بمب پلاستیکی قوی در داخل یک ماشین حساب که از پاریس به نام من پست شده بود، به سفارت رسید که به علت حضور من در لندن و پاریس برای رسیدگی به امور «مؤسسه گلسرخ» که ناشر مجله «العالم» و نشریات دیگر بود، در اطاق منشی سفارت نگهداری شده بود که پس از مراجعت به رم، منشی آن را همراه نامه ها و نشریات، به دفتر من آورد و اظهار کرد: «امباشوتره، رگاله!، پِرلی؟» ـ جناب سفیر کادوئی برای شما ـ .. و من چون شب قبل از پاریس و دیدار دوستان از جمله دکتر عادل عبدالمهدی، ـ نائب رئیس فعلی ریاست جمهوری عراق ـ و ناشر فصلنامه وزین «المنتقی» که با آن هم همکاری داشتم، برگشته بودم، به این «هدیه»! مشکوک شدم... و آقای آرام، کارمند سفارت ما در رم به پلیس خبر داد و گروه ضربت ـ کاریبنری ـ در عرض چند دقیقه خود را به سفارت رساند و دستگاهی روی ماشین حساب گذاشت که «آژیر» آن به صدا در آمد.. و رئیس آن گروه بلافاصله ماشین حساب را به بیرون از اطاق برد و پس از خنثی کردن بمب، مجدداً آن را به داخل آورد و نشان داد و گفت: اگر دکمه ماشین حساب را می زدید، بمب منفجر می شد و هر سه طبقه ساختمان سنگی سفارت شما منهدم می گردید!... البته عکس و خبر این قضیه در تلویزیون و مطبوعات ایتالیا منعکس گردید و بعضی از برادران معتقد شدند که هدیه از طرف منافقین بوده است؛ ولی پلیس رم اظهارنظری نکرد...
جالب اینکه «خانم آنالیزا» منشی سفارت که چند روزی این «رگاله» را برای من نگه داشته بود، صبح روز بعد که اصل خبر را در تلویزیون های ایتالیایی دیده و در روزنامه ها خوانده بود، با استعفانامه خود به دفتر من آمد و بنده خدا از ترس می لرزید و گفت: اگر دکمۀ آن را می زدید چی می شد؟ من هم با خونسردی و لبخند گفتم: طوری نمی شد، همگی شهید می شدیم!؟ او گفت: اگر من نخواهم شهید بشوم چه باید بکنم؟ با خنده گفتم: هیچ چی! من استعفای تو را قبول می کنم... تشریف می بری امور مالی و تصفیه حساب می کنی و شهید هم نمی شوی! اما یقین بدان که اگر اجل انسان فرا برسد، فرار از آن ممکن نیست و بعد گفتم: امام اول ما علی علیه السلام می فرماید: کسی که از مرگ می ترسد، هر روز می میرد، و آنکس که نترسد یک بار می میرد! خانم آنالیزا این حرف را در حالیکه پسندیده بود و «ایمان» مرا هم «تحسین» می کرد پس از آرزوی موفقیت گفت: اری و در چی! هیزا کسیلنسی! ـ خداحافظ عالیجناب ـ و رفت!
البته منافقین در روزنامه فارسی «مجاهد» چاپ لندن و مجله «شورا» ـ ارگان مقاومت! ـ چاپ پاریس ـ تهمت ها و اکاذیب زیادی علیه من منتشر ساختند که لقب «رهبری تروریست های خمینی در اروپا» کوچکترین آن ها بود... و بی تردید اگر آن بمب در سفارت ما منفجر می شد، بلافاصله رسانه های وابسته به صهیونیسم و امپریالیسم، اعلام می کردند که جناب سفیر! در حال ساختن بمب! در داخل سفارت کشته شد!... چون همان ایام طبق نوشته روزنامه معروف «ساندی تایمز» چاپ لندن و نقل آن در همۀ روزنامه های معروف اروپا و از جمله ایتالیا، بنده مسئول و رهبر تروریست های «کامیکاز» ایرانی شده بودم ...
البته این افسانه داستان مفصلی دارد: اصل مقاله را «امیر طاهری» مأمور معروف سیا در ایران و سردبیر «کیهان انترناشنال» زمان شاه نوشته بود و در «ساندی تایمز» چاپ شده بود و من از روزنامه شکایت کردم و آن را به دادگاه عالی لندن ـ های کورت ـ کشاندم و ضمن محکوم کردن روزنامه ـ توسط دادگاه ـ خسارت خود را گرفتم و روزنامه رسماً از نشر اتهامات کذب علیه بنده در همان صفحه، عذرخواهی کرد و از همه مهمتر آنکه امیر طاهری از آن تاریخ، از روزنامه ساندی تایمز اخراج شد...