گفت و گو با استاد خسروشاهی؛ عضو مجمع عمومی و مشاور دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
منبع:نشریه پیک تقریب
فکر تقریب و وحدت مسلمین چه سابقۀ تاریخی دارد؟
فکر وحدت و تقریب و الفت بین مسلمانان، سابقۀ تاریخی هزارو چهارصد ساله دارد. یعنی از آغاز دعوت قرآن مجید به «اعتصام به حبل الله» و «عدم تفرقه» و اینکه خداوند الفتی بین قلوب مسلمانان ایجاد کرده که هرگز با هیچ هزینه ای تحقق پذیر نبوده است، فکر وحدت و الفت سابقه دارد. پس از سپری شدن شکوفایی های صدر اسلام، با رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلّم و اختلاف بر سر خلافت، در واقع دوران پیدایش مذاهب فقهی در اسلام آغاز شد. این امر به تدریج گسترش یافت و متأسفانه دشمنان اسلام از جمله «یهود و نصاری» به این اختلافات دامن زدند تا بلکه بتوانند حرکت پیشتاز اسلامی را متوقف سازند. اما در همان دوران نخستین، و با نشر معارف اسلامی توسط ائمۀ اهل بیت، تأثیر توطئۀ دشمنان کمرنگ شد. به ویژه که بعضی از رهبران و امامان اهل سنت مانند امام ابوحنیفه و امام شافعی رسماً در مجلس درس امام صادق (علیه السلام) شرکت می کردند، و این نشان دهندۀ این حقیقت است که نه تنها علمای فریقین، بلکه حتی ائمۀ مسلمین، علی رغم تعصب های جاهلی حاکم بر جامعۀ عرب آن روز و مشکلات عدیده ای که بر سر راه بود، به طور عملی در ایجاد وحدت و تقریب کوشا بودند. تا آنجا که امام شافعی در شعری می گوید: «اگر حب آل بیت معنی رفض دارد، پس همه بدانند که من یک رافضی هستم»!
روند تحول و تکوین فکر تقریب در جوامع اسلامی و در سطوح مختلف چگونه بود؟
روند پیدایش و تکامل اندیشۀ تقریب در دوران های پیشین و در سطوح مختلف و در جوامع اسلامی، هیچ وقت یکسان و یا متکامل نبوده، بلکه در هر برهه ای از زمان با توجه به شرایط زمان و مکان، این حرکت به نحوی در جوامع مختلف اسلامی رشد و نمود داشته است. و البته بررسی تاریخ هزارو چندصد سالۀ این امر، نیاز به تألیف کتاب و بلکه تهیۀ موسوعه ای دارد و در یک گفت و گوی کوتاه نمی توان حتی به فهرست چگونگی آن هم اشاره کرد.
در جامعۀ ایران به خصوص پس از انقلاب اسلامی، اندیشۀ تقریب چه جایگاهی در سطوح دانشمندان و عامۀ مردم پیدا کرده است؟
خوشبختانه علی رغم بدبینی ها و اخلال گری های عملی بعضی از متحجّران و در گوشه و کنار جامعه، اندیشۀ تقریب جایگاه خود را میان محافل علمی حوزوی و نسل جوان روحانی ـ علاوه بر دانشمندان و اندیشمندان ـ پیدا کرده است. در واقع آنها به روشنی می بینند که تنها راه پیروزی در مقابل دشمنان صلیبی، صهیونی، احبار و رهبان، و عناصر مشکوکی که خود را «نبوی» یا «سلفی» می نامند، تقریب بین مسلمانان است. بنده خود شاهد عینی رشد این مسئلۀ حیاتی در جوامع اسلامی هستم که علی رغم سم پاشی های محافل امپریالیستی و به تعبیر قرآن «یهود و نصاری» و تهدید محافل ارتجاعی خودی و تکفیر غیرعقلانی از سوی مراکز وهابی گری و سلفی گری، دانشمندان و مردم عادی، اندیشۀ تقریب را برای پیشبرد اهداف اسلامی و ایجاد وحدت بین مسلمین، یک ضرورت و یا تنها «راهکار» مثبت می دانند.
از شخصیت های برجسته چه کسانی در ترویج اندیشۀ تقریب مؤثرتر بوده اند؟
البته در اینجا نمی توانیم به بررسی دوران های پیشین بپردازیم، ولی در دو قرن اخیر و از زمان حرکت وحدت طلبانه و تقریبی نادرشاه و به بعد، شخصیت های برجسته ای در جهان اسلام، از شیعه و سنی، در این راستا گام برداشته اند که در طلیعۀ آنها در قرن اخیر، سید جمال الدین حسینی اسدآبادی و شاگرد او شیخ محمد عبده (مفتی مصر) قرار دارند پس از این دو شخصیت برجسته و تأثیرگذار، تربیت یافتگان آنها در مصر و عراق و ایران و مغرب عربی و شامات به حرکت تقریب بین مذاهب اسلامی ادامه دادند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی چه گام هایی در این مسیر و از طرف چه مقاماتی برداشته شد؟
پس از پیروزی انقلاب، مرحوم امام خمینی (قدس سره) در اغلب بیانات و پیام ها و یا دیدارهای خود با علما و یا مقامات اسلامی، همواره از مسئلۀ تقریب و ضرورت وحدت مسلمین سخن می گفتند. پس از رحلت ایشان با اقدام قابل تقدیر حضرت آیت الله سید علی خامنه ای حفظه الله و تأسیس «مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی»، گام بزرگ و ارزشمندی در این راستا برداشته شد که به یاری حق تاکنون آثار مثبت بسیاری را در کل جهان اسلام داشته است و البته زحمات و خدمات دبیرکل قبلی این مجمع، آیت الله محمد واعظ زاده نیز قابل تقدیر و ستایش است.
نقش دبیرکل فعلی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در ترویج اندیشۀ تقریب و پیشرفت کار مجمع را چگونه ارزیابی می کنید؟
به نظر من، بحث دربارۀ چگونگی فعالیت های ایشان در زمینه های فوق، نیازمند تألیف یک کتاب مستقل و مستند است و در یک گفت و گوی کوتاه حتی نمی توان فهرست آنها را بیان کرد اما به عنوان «اشاره» می توان گفت که آیت الله تسخیری پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نقش های مهمی در مدیریت بسیاری از نهادها و سازمان های فرهنگی، علمی، مذهبی ایفا کرده است؛ مانند همکاری در تأسیس سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت بین الملل سازمان تبلیغات، ریاست مجمع جهانی اهل بیت، ریاست سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، نایب رئیسی مجمع فقه اهل بیت در قم، عضویت در هیئت امنای دانشگاه اصول الدین، عضویت در هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی و مشاورت عالی فرهنگی مقام معظم رهبری و ده ها نهاد و سازمان فرهنگی اسلامی در ایران و کشورهای اسلامی دیگر، مانند عضویت در مجمع فقه اسلامی، معاونت اتحاد بین المللی علمای مسلمان، عضویت در مجمع اللغه العربیه و... علاوه بر اینها آیت الله تسخیری در حوزه های علمیه و دانشگاه های مختلف کشور نیز به تدریس و تحقیق پرداخته و استاد راهنمای ده ها رسالۀ دانشجویی در مقاطع مختلف دانشگاهی و حوزوی بوده است.
شرکت در بیش از دویست کنفرانس و سمینار داخلی و خارجی در ده ها کشور عربی، اسلامی، در اروپا و آفریقا و آسیا و انجام بیش از هفتصد مصاحبۀ رادیو تلویزیونی و مطبوعاتی در این کشورها، که اگر مجموعۀ آنها جمع آوری و چاپ شود، در واقع یک دائره المعارف متنوعی خواهد بود، از دیگر خدمات ایشان است. در یک کلام، آیت الله تسخیری از علمای برجسته و فرهیختۀ کم نظیر معاصر است که «حجاب معاصرت» مانع از شناخت مقام علمی و خدمات ارزشی او در سطح بین المللی شده است.
